Γυναικολογία, Υγεία
Καρκίνος τραχήλου της μήτρας: νεότερες εξελίξεις
19/07/2016 , 2:37 PMΟ
καρκίνος του τραχήλου
της μήτρας αποτελεί τον τέταρτο πιο συχνό καρκίνο παγκοσμίως μετά από αυτούς του στήθους, των πνευμόνων και του εντέρου, στοιχίζοντας τη ζωή σε πάνω από 250.000 γυναίκες κάθε χρόνο. Σε ποσοστό μεγαλύτερο από 90% οφείλεται σε χρόνια λοίμωξη από συγκεκριμένα στελέχη ιών τα οποία ανήκουν στην οικογένεια των ιών των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus – HPV). Η αρχική λοίμωξη από τον
HPV
είναι ασυμπτωματική, και στην πλειονότητα των περιπτώσεων αυτοπεριορίζεται, αλλά σε ένα ποσοστό περίπου 10% η λοίμωξη παραμένει και σε χρονικό διάστημα που διαρκεί περίπου μία δεκαετία, μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο.
Το πρώτο μεγάλο άλμα στην προσπάθεια έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έγινε από τον Ιατρό Γεώργιο Παπανικολάου με την εισαγωγή της δοκιμασίας που φέρει το όνομά του, το γνωστό test-pap, κατά τη δεκαετία του 1920. Με αυτή τη δοκιμασία γινόταν δυνατή η διάγνωση των κυτταρικών βλαβών που επισυμβαίνουν στα κύτταρα του τραχήλου στο διάστημα που διαμεσολαβεί από την πρωτολοίμωξη μέχρι την εκδήλωση του καρκίνου. Σε χώρες όπου εφαρμόστηκαν ευρέα προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου με το test-pap υπήρξε δραματική μείωση της επίπτωσης της νόσου.
Παρά την αδιαμφισβήτητη αξία της δοκιμασίας κατά Παπανικολάου, η μέθοδος δεν μπορεί να προλάβει την εκδήλωση της πρωτολοίμωξης από τον ιό HPV. Το επόμενο βήμα στην καταπολέμηση της νόσου έγινε το 2006 με την έγκριση δύο αντι-HPV εμβολίων τα οποία προσφέρουν ανοσία έναντι στελεχών HPV (το ένα κατά των ιών 6,11 16 και 18 και το άλλο κατά των ιών 16 και 18) που ανιχνεύονται στο 70% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Η εφαρμογή προγραμμάτων εμβολιασμού, βοήθησε στην περαιτέρω μείωση της επίπτωσης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, αλλά και των προκαρκινικών βλαβών. Το Δεκέμβριο του 2014 εγκρίθηκε από τον FDA των ΗΠΑ η κυκλοφορία ενός νέου αντι-HPV εμβολίου το οποίο προσφέρει προστασία έναντι 9 τύπων HPV οι οποίοι ευθύνονται συνολικά για το 90% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση η αντίστοιχη έγκριση δόθηκε τον Μάρτιο του 2015. Η ευρεία εφαρμογή του νέου εννεαδύναμου εμβολίου αναμένεται να επιφέρει μελλοντικά ακόμα μεγαλύτερη μείωση τόσο του καρκίνου όσο και των προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου της μήτρας στις χώρες που θα εφαρμοστεί ευρύ εμβολιαστικό πρόγραμμα του πληθυσμού.
Η πρόοδος στην ανάπτυξη εμβολίων φαίνεται ότι έχει να προσφέρει ακόμα και στον τομέα της θεραπείας των βλαβών του τραχήλου της μήτρας. Δημοσιευμένες μελέτες για νέα εμβόλια τα οποία βρίσκονται σε φάση κλινικών δοκιμών, καταδεικνύουν αποτελεσματική υποστροφή των σοβαρών προκαρκινικών βλαβών σε μεγάλο ποσοστό των ασθενών. Τα εμβόλια αυτά στοχεύουν τις ογκογόνες πρωτεΐνες Ε6 και Ε7 των ιών, και θέτουν τις βάσεις για μη χειρουργική θεραπεία των προκαρκινικών αλλοιώσεων. Η μόνη θεραπευτική επιλογή επί του παρόντος είναι η χειρουργική αντιμετώπιση με επέμβαση στον τράχηλο της μήτρας, οποία όμως συσχετίζεται με αύξηση της πιθανότητας ανεπάρκειας του τραχήλου στην εγκυμοσύνη και πρόωρου τοκετού.
Τέλος, κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών έγιναν σημαντικά βήματα στην προσπάθεια ταυτοποίησης των γυναικών εκείνων που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο εμμένουσας λοίμωξης από τον HPV και συνεπώς σε εξέλιξη των προκαρκινικών βλαβών σε καρκίνο. Τα HPV-DNA tests μπορούν να ταυτοποιήσουν τον τύπο του ιού που έχει προσβάλλει την ασθενή και έτσι να υπολογιστεί η πιθανότητα αυτοπεριορισμού ή παραμονής της λοίμωξης και μετεξέλιξής της σε καρκίνο, βάσει της κατηγοριοποίησης των ιών σε χαμηλού, μεσαίου και υψηλού κινδύνου. Νεότερες μέθοδοι όμως αναπτύχθηκαν τα τελευταία έτη προκειμένου να γίνεται ακριβέστερη διάγνωση αλλά και προσδιορισμός του κινδύνου μετεξέλιξης των βλαβών σε σοβαρότερες. Ενδεικτικές μέθοδοι αποτελούν η ανίχνευση της έκφρασης των ογκογόνων πρωτεϊνών Ε6 και Ε7 του HPV, αλλά και της έκφρασης των ανθρωπίνων γονιδίων p16 και p53 καθώς και ο συνδυασμός τους με επίπεδα άλλων μοριακών δεικτών που αντικατοπτρίζουν την ογκογονική δραστηριότητα που επισυμβαίνει λόγω της HPV λοίμωξης.
Όλες οι προαναφερθείσες μέθοδοι έχουν τη δυνατότητα να επιφέρουν περαιτέρω μείωση της επίπτωσης τόσο των προκαρκινικών βλαβών, όσο και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, η οποία ξεκίνησε με την εισαγωγή της μεθόδου κατά Παπανικολάου, και ίσως οδηγήσει στην εξάλειψη της νόσου.
