Βαρηκοΐα Αγωγιμότητας: Ορισμός και Χαρακτηριστικά

Η βαρηκοΐα αγωγιμότητας είναι ένας τύπος απώλειας ακοής στον οποίο οι ήχοι δεν φτάνουν σωστά στο εσωτερικό αυτί, συνήθως λόγω προβλημάτων στο εξωτερικό ή στο μέσο ους. Συγκεκριμένα, συμβαίνει όταν οι ήχοι δεν μπορούν να περάσουν μέσα από τον έξω ακουστικό πόρο ή το τύμπανο/τους τυμπανικούς θαλάμους ώστε να ενεργοποιηθεί ο κοχλίας (το τμήμα του εσωτερικού αυτιού υπεύθυνο για την αίσθηση του ήχου). Η βαρηκοΐα αγωγιμότητας είναι πολύ συχνή στα παιδιά· σύμφωνα με έρευνες, αποτελεί τη συχνότερη αιτία βαρηκοΐας στις μικρές ηλικίες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, με σωστή διάγνωση και θεραπεία η αγωγιμότητα της ακοής αποκαθίσταται πλήρως: οι ήχοι γίνονται πιο έντονοι και καθαροί μετά την εξάλειψη του αιτίου.

Διάκριση από Άλλους Τύπους Βαρηκοΐας

Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι βαρηκοΐας: η αγωγιμότητας, η νευροαισθητηριακή και η μικτή. Η αγωγιμότητας αφορά παρεμπόδιση στη μετάδοση του ήχου στον έξω ή μέσο ους. Αντίθετα, η νευροαισθητηριακή βαρηκοΐα οφείλεται σε βλάβη του εσωτερικού αυτιού (κοχλία) ή των ακουστικών νεύρων, που συνήθως προκύπτει από βλάβη στα ευαίσθητα τριχοειδή κύτταρα του κοχλία. Η μικτή βαρηκοΐα συνδυάζει προβλήματα και στα δύο: δηλαδή υπάρχει ταυτόχρονα βλάβη στο εξωτερικό/μέσο ους και στο εσωτερικό αυτί. Για παράδειγμα, κάποιος με ωταλγία από ωτίτιδα (αγωγιμότητα) μπορεί παράλληλα να έχει βλάβη από βεβαρημένες συνθήκες θορύβου (νευροαισθητηριακή). Σε κάθε περίπτωση, ο τρόπος διάγνωσης των τύπων βαρηκοΐας προϋποθέτει ειδικές ακουολογικές εξετάσεις (βλ. παρακάτω), ώστε να διακριθεί εάν η αιτία είναι στην αγωγιμότητα, στη νευροαισθητηριακή οδό ή και στα δύο.

Αίτια Βαρηκοΐας Αγωγιμότητας

Τα αίτια της βαρηκοΐας αγωγιμότητας είναι συνήθως οργανικά και στρεφόμενα. Κλασικά αίτια περιλαμβάνουν:

• Ωτίτιδα (λοίμωξη μέσου ωτός): Η συσσώρευση υγρού ή πύου πίσω από το τύμπανο (π.χ. σε εκκριτική ωτίτιδα) εμποδίζει τη δόνηση του τυμπάνου και των οσταρίων.

• Αυξημένη κυψελίδα (κερί): Μεγάλη εναπόθεση κυψελίδας μέσα στον έξω ακουστικό πόρο μπορεί να αποφράξει την είσοδο του ήχου.

• Διάτρηση ή παθολογία τυμπάνου: Τραυματισμός ή διάτρηση της τυμπανικής μεμβράνης διακόπτει τη μετάδοση των ηχητικών κυμάτων.

• Ωτοσκλήρυνση: Παθολογική σκλήρυνση των οσταρίων του μέσου ωτός (συνήθως του αναβολέα) με αποτέλεσμα να μην ταλαντώνονται σωστά.

• Χολοστεάτωμα: Μη φυσιολογική ανάπτυξη κυττάρων του δέρματος στον χώρο του μέσου ωτός, που καταστρέφει το τύμπανο ή τα οστάρια.

• Ανώμαλη ανατομία: Συγγενείς ανωμαλίες όπως ατρησία εξωτερικού ακουστικού πόρου ή ελαττωματική ανάπτυξη των οσταρίων εμποδίζουν την αγωγή του ήχου.

• Ξένο σώμα ή σήψη στον ακουστικό πόρο: Ένα αντικείμενο ή φλεγμονή (π.χ. από το μπάνιο – «αυτιά κολυμβητή») που μπλοκάρει τον πόρο.

Συνολικά, οτιδήποτε παρεμποδίζει τη φυσιολογική ταλάντωση του τυμπάνου ή την κίνηση των οσταρίων προκαλεί βαρηκοΐα αγωγιμότητας. Για παράδειγμα, η χρόνιες φλεγμονές του μέσου ωτός στα παιδιά αποτελούν μία από τις συχνότερες αιτίες βαρηκοΐας αγωγιμότητας στις μικρές ηλικίες. Αντίθετα, η νευροαισθητηριακή βαρηκοΐα οφείλεται σε βλάβες του κοχλία (π.χ. λόγω ηλικίας ή έκθεσης σε θόρυβο) ή του ακουστικού νεύρου, ενώ η μικτή συνδυάζει και τις δύο κατηγορίες αιτίων.

Συμπτώματα και Ενδείξεις

Η βαρηκοΐα αγωγιμότητας συνήθως εκδηλώνεται με βαριάτωση ακοής ή «βουητό» αίσθηση. Ο ασθενής μπορεί να ακούει τους ήχους όπως «βουλωμένους» ή «απομακρυσμένους» και να δυσκολεύεται να καταλάβει ομιλία, ειδικά σε περιβάλλον θορύβου. Κλασικά συμπτώματα και ενδείξεις περιλαμβάνουν:

• Μειωμένη ακοή, ιδιαίτερα των χαμηλών ή οξύτερων συχνοτήτων – ο χρήστης ζητά συχνά επανάληψη ή ένταση στον ήχο.

• Αίσθημα πληρότητας ή «βουλωμένο αυτί»: Συχνά ο ασθενής αισθάνεται το αυτί «γεμάτο» ή ότι κάτι μπλοκάρει τον ήχο.

• Επώδυνη αίσθηση ή εκροή από το αυτί: Εάν υπάρχει ενεργός λοίμωξη (ωτίτιδα), μπορεί να εμφανιστεί πόνος, πυρεξία ή έκκριση πύου από τον ακουστικό πόρο.

• Εμβοές (κουδούνισμα ή σφύριγμα): Κάποιες φορές μπορεί να εμφανιστεί ήχος τύπου «κουδουνίσματος» (εμβοές) ή πίεση στο αυτί.

• Ζάλη ή διαταραχές ισορροπίας: Σε σπάνιες περιπτώσεις (π.χ. όταν η λοίμωξη επεκτείνεται στο έσω ους) εμφανίζονται ίλιγγος ή ασταθής βάδιση.

Τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν σταδιακά ή ξαφνικά, ανάλογα με την αιτία (π.χ. οξεία ωτίτιδα γιατό απότομη απώλεια, επίμονο κερί για σταδιακή). Συχνά είναι μονόπλευρα (π.χ. εάν ωτίτιδα υπάρχει μόνο σε ένα αυτί) αλλά μπορεί να επηρεάσουν και τα δύο αυτιά σε καταστάσεις όπως γενικευμένη λοίμωξη.

Διαγνωστικές Μέθοδοι

Η διάγνωση της βαρηκοΐας αγωγιμότητας γίνεται με συνδυασμό κλινικής και ακουολογικής εξέτασης. Κατά την κλινική εξέταση ο ωτορινολαρυγγολόγος εξετάζει το αυτί με ωτοσκόπιο, ψάχνοντας για εκκρίσεις, ξένα σώματα ή τυχόν τυμπανική διάτρηση. Η ωτοσκόπηση βοηθά στον εντοπισμό εμπόδιων στον έξω ακουστικό πόρο ή ανωμαλιών στο τύμπανο.

Στη συνέχεια πραγματοποιούνται ακουολογικές εξετάσεις. Οι πιο συχνές είναι:

• Ακοομετρία τόνου (Pure-tone audiometry): Ακρόαση καθαρού ήχου σε διάφορες συχνότητες, τόσο μέσω αερόφερτης ακρόασης (με ακουστικά) όσο και μέσω οστέινης αγωγής (με δονήσεις στο κρανίο). Ο συνδυασμός τους επιτρέπει να ξεχωρίσει αν η απώλεια οφείλεται σε αγωγιμότητα ή όχι.

• Τυμπανομετρία: Έλεγχος της κινητικότητας του τυμπάνου και της πίεσης του έσω ους. Ο φυσιολογικός τύμπανος κινείται ελεύθερα με τον ήχο. Εάν υπάρχει υγρό ή διάτρηση, η καμπύλη της τυμπανομετρίας θα είναι παθολογική.

• Δοκιμασίες Weber/Rinne (διαξονική ακρόαση): Απλές εξετάσεις με πιρούνι συντονισμού. Στην αγωγιμότητα, το Weber “πήζει” προς το πάσχον αυτί και το Rinne είναι «αρνητικό» (η οστέινη αγωγή υπερέχει της αερόφερτης).

• Εκπέμποντα Ωτοακουστικά Σήματα (OAE): Μικρόφωνο στο κανάλι μετρά τις ηχητικές «αντηχήσεις» του έσω ωτός. Εάν η αγωγή είναι μπλοκαρισμένη, τα OAE μπορεί να απουσιάζουν.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν υποπτευόμαστε επιπλεγμένα αίτια (π.χ. χολοστεάτωμα, όγκος), ενδέχεται να ζητηθεί αξονική ή μαγνητική τομογραφία για απεικόνιση των οστών και της κοιλότητας του αυτιού. Ο συνδυασμός όλων αυτών των εξετάσεων επιτρέπει στον ειδικό να επιβεβαιώσει τον τύπο βαρηκοΐας (αγωγιμότητας, νευροαισθητηριακός ή μικτός) και να καθορίσει το ακριβές αίτιο της απόφραξης ή βλάβης.

Αντιμετώπιση και Θεραπεία

Η θεραπεία της βαρηκοΐας αγωγιμότητας εξαρτάται από τη συγκεκριμένη αιτία. Σε γενικές γραμμές περιλαμβάνει τα παρακάτω μέτρα:

• Καθαρισμός και αφαίρεση εμποδίων: Εάν υπάρχει κυψελίδα, ξένο σώμα ή χολοστεάτωμα στον ακουστικό πόρο, ο ειδικός το αφαιρεί προσεκτικά. Η απομάκρυνση του κεριού ή άλλων υλικών συχνά οδηγεί σε άμεση βελτίωση της ακοής.

• Φαρμακευτική αγωγή: Σε λοιμώξεις του αυτιού (ωτίτιδα) χορηγούνται αντιβιοτικά ή αντιφλεγμονώδη (π.χ. αντιβιοτικά στοματικά ή σταγόνες αυτιού) για να αντιμετωπιστεί το πύον και η φλεγμονή. Σε συνεχή έκκριση υγρών, μπορεί να τοποθετηθούν εξαεριστήρες (σωληνίσκοι τυμπάνου) για να αερίζεται ο ευσταχιανός πόρος. Αν η αιτία είναι αλλεργία ή πτώση πίεσης, αντιμετωπίζεται ανάλογα η υποκείμενη κατάσταση. Με την αποκατάσταση του ελέγχου της λοίμωξης ή του πωματισμού, η ακοή βελτιώνεται σημαντικά.

• Χειρουργικές επεμβάσεις: Όταν υπάρχει οργανικό έλλειμμα, απαιτείται χειρουργική. Για παράδειγμα, σε διάτρηση τυμπάνου γίνεται τυμπανοπλαστική (επιδιόρθωση με μεμβράνη), σε βλάβη των οσταρίων γίνεται ωστικό (οστικό) εμφύτευμα ή σταπεδεκτομή (όπου ο αναβολέας αντικαθίσταται). Η αφαίρεση χολοστεατώματος ή η ανοικοδόμηση των οσταρίων σταθεροποιούν τη μετάδοση του ήχου. Μετά τέτοιου είδους χειρουργεία, η βαρηκοΐα αγωγιμότητας συχνά υποχωρεί ή ελαττώνεται σημαντικά

• Βοηθήματα ακοής αγωγιμότητας: Εάν η απώλεια ακοής επιμένει (π.χ. λόγω συγγενούς δυσπλασίας ή όταν η επέμβαση δεν είναι δυνατή), χρησιμοποιούνται ειδικά ακουστικά βελτίωσης ακοής μέσω οστικής αγωγής. Τα οστικά ακουστικά (π.χ. εμφυτεύματα τύπου BAHA) μεταδίδουν τους ήχους μέσω κρανιακών δονήσεων απευθείας στον κοχλία. Χρησιμοποιούνται συνήθως σε συγγενείς ανωμαλίες ή επί αποτυχίας άλλων θεραπειών.

Σε σύγκριση με τη νευροαισθητηριακή βαρηκοΐα (όπου η βλάβη στατρεί σχεδόν πάντα μόνιμη), η αγωγιμότητα ανταποκρίνεται καλύτερα: οι περισσότεροι ασθενείς ανακτούν πλήρως ή εν μέρει την ακοή τους μετά την αντιμετώπιση της αιτίας. Ταυτόχρονα, συστήνεται προσεκτική παρακολούθηση με ακουογράφημα, καθώς η επανεμφάνιση κεριού ή η επανεμφάνιση λοίμωξης μπορεί να επαναφέρει τα συμπτώματα.

Πορεία και Πρόγνωση

Η πρόγνωση στη βαρηκοΐα αγωγιμότητας είναι γενικά καλή όταν γίνει έγκαιρη παρέμβαση. Μόλις απομακρυνθεί το εμπόδιο ή αποθεραπευτεί η λοίμωξη, η ακοή συνήθως βελτιώνεται σημαντικά. Για παράδειγμα, ένα παιδί με οξεία μέση ωτίτιδα μπορεί να αποκαταστήσει την κανονική ακοή μετά από λίγες εβδομάδες θεραπείας.

Αντίθετα, εάν η βαρηκοΐα αγωγιμότητας αφεθεί χωρίς αντιμετώπιση (π.χ. χρόνια ωτίτιδα που αγνοείται), μπορεί να προκληθεί μόνιμη βλάβη στον τυμπανικό ιστό ή στα οστάρια, οδηγώντας σε μόνιμη απώλεια ακοής. Επίσης, η επαναλαμβανόμενη ή χρόνια φλεγμονή αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών, όπως μόνιμη δυσλειτουργία του ωτός. Συνοψίζοντας, η πορεία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αντιμετώπιση: με έγκαιρη θεραπεία η πιο συχνή κατάληξη είναι πλήρης ανάρρωση, ενώ η καθυστέρηση μπορεί να επιδεινώσει ή να σταθεροποιήσει το πρόβλημα.

Σύγκριση Τύπων Βαρηκοΐας

Κάθε τύπος βαρηκοΐας απαιτεί εξειδικευμένη προσέγγιση. Η κατανόηση των διαφορών αυτών βοηθά στην έγκαιρη διάγνωση και επιλογή κατάλληλης θεραπείας για βέλτιστα αποτελέσματα.