Πόνος στον Αγκώνα: Αιτίες, Συμπτώματα και Θεραπείες

Ο πόνος στον αγκώνα είναι ένα συχνό πρόβλημα. Σύμφωνα με τη Mayo Clinic, «ο πόνος στον αγκώνα συνήθως δεν είναι σοβαρός», αλλά μπορεί να γίνει πολύ ενοχλητικός λόγω του ότι χρησιμοποιούμε τον αγκώνα μας συνεχώς (κάμψη, έκταση, στροφή χεριού). Ο πόνος μπορεί να είναι οξύς ή αμβλύ, εμφανίζεται κατά την κίνηση ή να είναι συνεχής, και συχνά συνοδεύεται από μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στο αντιβράχιο ή τα δάκτυλα. Η Mayo Clinic επισημαίνει επίσης ότι «ο πόνος μπορεί να έρχεται και να φεύγει, να επιδεινώνεται με την κίνηση ή να είναι συνεχής». Σε κάποιες περιπτώσεις, προβλήματα στον αυχένα ή τον ώμο μπορεί να εκδηλωθούν ως πόνος στον αγκώνα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι κύριες αιτίες του πόνου στον αγκώνα είναι η υπερβολική καταπόνηση ή τραυματισμός. Πολλαπλές έρευνες αναδεικνύουν ότι τραυματισμοί από επαναλαμβανόμενες κινήσεις (repetitive strain injuries) – όπως η τενοντίτιδα, η θυλακίτιδα και τα σύνδρομα παγίδευσης νεύρων – είναι συνηθισμένοι παράγοντες (π.χ. πονούν οι τένοντες ή οι θύλακες του αγκώνα από έντονη χρήση). Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν οξεία τραύματα (διαστρέμματα, θλάσεις, κατάγματα ή εξαρθρήματα) και αρθριτικές παθήσεις του αγκώνα (οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, ουρική αρθρίτιδα). Η επικονδυλίτιδα (tennis elbow ή golfer’s elbow), η τενοντίτιδα και η ωλένια νευροπάθεια (σύνδρομο παγίδευσης ωλένιου νεύρου) αποτελούν επιμέρους κατηγορίες που θα αναλυθούν παρακάτω.

Αιτίες Πόνου στον Αγκώνα

Τα βασικά αίτια του πόνου στον αγκώνα μπορούν να χωριστούν στις παρακάτω κατηγορίες:

• Επίκονδυλίτιδα (Lateral/Medial Epicondylitis): Η επίκτητη επικονδυλίτιδα αφορά τους τένοντες που προσφύονται στους έσω ή έξω κόνδυλους του αγκώνα. Η επίκονδυλίτιδα του έξω κονδύλου (γνωστή ως tennis elbow) προκαλείται από επαναλαμβανόμενη υπέρταση των τενόντων των εκτεινόντων του καρπού και των δακτύλων. Η Mayo Clinic περιγράφει ότι «μικροσκοπικές ρήξεις στους τένοντες» προκαλούν πόνο στην εξωτερική πλευρά του αγκώνα. Αντίστοιχα, η επίκονδυλίτιδα του έσω κονδύλου (γνωστή ως golfer’s elbow) προκαλεί πόνο στην έσω πλευρά του αγκώνα λόγω υπέρχρησης των καμπτήρων μυών του καρπού. Συχνά εμφανίζεται σε αθλητές (π.χ. γκολφ, ρίψεις) ή ανθρώπους με επαναλαμβανόμενες κινήσεις χειρός.

*Επίκονδυλίτιδα του έξω κονδύλου (tennis elbow): πόνος στην εξωτερική πλευρά του αγκώνα από ρήξη ή φλεγμονή των τενόντων.
Τενοντίτιδα και υπερφόρτωση: Γενικότερα, η τενοντίτιδα (φλεγμονή τένοντα) του αγκώνα προκαλείται από υπερβολική χρήση του, ακόμα και χωρίς άθλημα. Οποιαδήποτε επαναλαμβανόμενη κίνηση που επιβαρύνει τους τένοντες του αντιβραχίου (π.χ. χρήση εργαλείων, πληκτρολόγηση) μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή και πόνο. Έτσι πονάνε και μισοκαθαρά «αθλητικές» καταστάσεις, αφού ο πόνος εντοπίζεται στο σημείο προσφύσεως των τενόντων στον οστό του αγκώνα.

Επίκονδυλίτιδα του έσω κονδύλου (golfer’s elbow): πόνος στην έσω πλευρά του αγκώνα από υπέρχρηση των καμπτήρων μυών. Όπως επισημαίνει η Mayo Clinic, η «επίκονδυλίτιδα του γκολφέρ» οφείλεται σε συνεχόμενη φθορά των τενόντων μέσα από επαναλαμβανόμενη κάμψη και στροφικές κινήσεις του καρπού.

• Θυλακίτιδα (Bursitis): Ο θύλακας του ακανθώδους αποφύσεως (ολεκρανό) πίσω από τον αγκώνα μπορεί να φλεγμαίνει. Η ολέκρανη θυλακίτιδα προκαλεί οίδημα και πόνο στην πίσω όψη του αγκώνα, συχνά από άμεσο χτύπημα ή πίεση (π.χ. κάνοντας «τουφικάρι» στον αγκώνα). Η Mayo Clinic Sports Medicine εξηγεί ότι η θυλακίτιδα εμφανίζεται όταν «το θύλακας μπορεί να γεμίσει με επιπλέον υγρό και να διογκωθεί», με συχνή αιτία τραυματισμούς ή συνεχή πίεση στον αγκώνα (“καρέκλα φοιτητή”).

Θυλακίτιδα (Olecranon bursitis): οίδημα και φλεγμονή στη βαριά εξόγκωση της ωλένης. Συνοδεύεται συνήθως από διόγκωση, ευαισθησία στην πίεση και σπανιότερα κοκκίνισμα/πυρετό σε περίπτωση λοίμωξης.

• Αρθρίτιδα και αρθροπάθειες: Η οστεοαρθρίτιδα του αγκώνα είναι σχετικά σπάνια σε νέους, αλλά μπορεί να εμφανιστεί μετά από παλιό τραύμα ή εκφυλιστικά φαινόμενα. Η Ρευματοειδής αρθρίτιδα ή η ουρική αρθρίτιδα επίσης μπορεί να προκαλέσουν χρόνιο πόνο, πρήξιμο και δυσκαμψία στην άρθρωση του αγκώνα. Αν και λιγότερο συχνά, ο πόνος στον αγκώνα μπορεί να οφείλεται σε αρθρίτιδα με άλλες αιτίες (π.χ. προσβολή τσίγκου, αρθρίτιδα μετά από τραυματισμό).

• Κάκωση – Τραυματισμοί: Ο οξύς τραυματισμός του αγκώνα (κάταγμα του τριγώνου ή κεφαλής της κερκίδας, εξάρθρημα κ.ά.) προκαλεί αιφνίδιο, έντονο πόνο, διόγκωση και αδυναμία κίνησης. Επίσης, διάστρεμμα των συνδέσμων ή θλάση μπορεί να προκαλέσει πόνο και αστάθεια. Στα παιδιά αναφέρεται συχνά το «εξάρθρημα του αγκώνα» (pulled elbow, nursemaid’s elbow). Το σύνδρομο αυτό προκαλεί πόνο και μερική ακινησία μετά από απότομο τράβηγμα του χεριού του παιδιού και αντιμετωπίζεται με ειδική χειρισμό από γιατρό.

• Υπερχρήση και επαναλαμβανόμενη καταπόνηση: Η συνεχής επαναληπτική χρήση του αγκώνα (π.χ. σε αθλήματα ρακέτας, χρήση εργαλείων, πληκτρολόγηση) συχνά οδηγεί σε προβλήματα κυρίως των τενόντων και θυλάκων. Όπως αναφέρει η Mayo Clinic, ο πόνος σχετίζεται κατά κανόνα με επαναλαμβανόμενες κινήσεις του καρπού και του χεριού ή με επαγγέλματα με συνεχείς επαναλήψεις (υδραυλικοί, ζωγράφοι κ.ά.).

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την πάθηση: σε γενικές γραμμές ο πάσχων νιώθει πόνο στην περιοχή του αγκώνα και συχνά δυσκολία στη χρήση του χεριού. Το είδος και η θέση του πόνου υποδεικνύουν την αιτία:

• Στην επικονδυλίτιδα του έξω κονδύλου (tennis elbow), ο πόνος εντοπίζεται στην εξωτερική πλευρά του αγκώνα και μπορεί να ακτινοβολεί κατά μήκος του αντιβραχίου μέχρι τον καρπό. Όπως αναφέρει η Mayo Clinic, αυτός ο πόνος «μπορεί να απλώνεται από την έξω πλευρά του αγκώνα στον αντιβράχιο και τον καρπό», και η λαβή αντικειμένων (κρατάει κούπα, στρίβει πόμολο) γίνεται δύσκολη. Συνήθως παρατηρείται ευαισθησία στον έξω κόνδυλο κατά την πίεση και εξασθένηση δύναμης στη λαβή.

• Αντίθετα, στην επικονδυλίτιδα του έσω κονδύλου (golfer’s elbow) πονάει περισσότερο η έσω πλευρά του αγκώνα. Παρά το όνομα, η θέση πόνου είναι αυτή που διακρίνει την πάθηση. Οι πάσχοντες νιώθουν πόνο κατά την κάμψη καρπού και συχνά παρατηρείται έντονο άλγος κατά την προσπάθεια να κρατήσουν ή να σηκώσουν αντικείμενα. Η Mayo Clinic περιγράφει ότι οι πάσχοντες «συχνά νιώθουν ευαισθησία ή πόνο στην έσω πλευρά του αγκώνα κατά τη δραστηριότητα», με δυσκολία να κρατήσουν π.χ. ρακέτα ή γκλοπ του γκολφ.

• Θυλακίτιδα: Στην ολέκρανη θυλακίτιδα εμφανίζεται ορατό οίδημα (πρήξιμο) στην οπίσθια πλευρά του αγκώνα. Το άτομο αισθάνεται ευαισθησία ή πόνο όταν ακουμπά στον αγκώνα (π.χ. στήριγμα), ή κατά την κάμψη του αγκώνα. Σπάνια αναπτύσσεται κοκκίνισμα ή θερμότητα εάν ο θύλακας μολυνθεί.

• Ωλένια Νευροπάθεια (Σύνδρομο Παγίδευσης Ωλένιου Νεύρου): Εκδηλώνεται με πόνο στην έσω επιφάνεια του αγκώνα και κυρίως μούδιασμα/μυρμήγκιασμα που κατεβαίνει στον ωλένιο μυελό του χεριού (δακτύλων 4 και 5). Όπως αναφέρει η Mayo Clinic, τα συμπτώματα περιλαμβάνουν «μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα που κατεβαίνει κατά την έσω πλευρά του αντιβραχίου έως τα δακτυλα (4ο και 5ο)» και αδυναμία σε κινήσεις του καρπού ή των δακτύλων. Στις σοβαρές περιπτώσεις παρατηρείται ατροφία των μυών του χεριού.

• Αρθρίτιδα: Σε αρθρίτιδα του αγκώνα (όπως οστεοαρθρίτιδα ή ρευματοειδής αρθρίτιδα) ο πόνος είναι χρόνιος, με δυσκαμψία και συχνά οίδημα της άρθρωσης. Κατά τη χρήση του αγκώνα (κάμψη/έκταση) πονάει, ενώ έντονη μπορεί να γίνει η δυσκαμψία μετά από περίοδο ακινησίας.

• Τραυματισμοί: Όταν το αίτιο είναι κάταγμα ή εξάρθρημα, ο πόνος είναι ξαφνικός και πολύ έντονος, συνοδεύεται από εμφανή οίδημα, με πιθανή δυσκαμψία ή παραμόρφωση. Στα κατάγματα βέβαια απαιτείται άμεση ιατρική αντιμετώπιση.

Διάγνωση

Η διάγνωση του πόνου στον αγκώνα βασίζεται αρχικά σε λεπτομερή λήψη ιστορικού (π.χ. τι κίνηση ή τραυματισμός τον προκάλεσε) και την κλινική εξέταση. Ο γιατρός αξιολογεί τη θέση του πόνου, εξετάζει παθητική και ενεργητική κίνηση, ασκεί πίεση στους επώδυνους τένοντες και ελέγχει νευρολογικά σημεία (αίσθηση, δύναμη, αντανακλαστικά). Συγκεκριμένες δοκιμασίες, όπως το Tinel’s sign πατώντας στο «κοκκαλάκι» του αγκώνα, μπορεί να αναδείξουν συμπτώματα υπερέκτασης του νεύρου.

Σε πολλές περιπτώσεις η διάγνωση μπορεί να τεκμηριωθεί μόνο με την κλινική εξέταση: για παράδειγμα, όπως περιγράφει η Mayo Clinic, «συχνά το ιατρικό ιστορικό και η εξέταση είναι αρκετά για τη διάγνωση» της επικονδυλίτιδας. Ωστόσο, μπορεί να ζητηθούν απεικονιστικές εξετάσεις: Ένα απλό ακτινογράφημα (X-ray) είναι χρήσιμο για τον αποκλεισμό κατάγματος ή οστικών εκφυλισμών. Σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται μαγνητική τομογραφία ή υπερηχογράφημα για αξιολόγηση μαλακών ιστών ή σύνθετων προβλημάτων (π.χ. ρήξη τένοντα). Αν υποπτευόμαστε παγίδευση νεύρου, η μελέτη νευρικής αγωγιμότητας (EMG/NCV) μπορεί να επιβεβαιώσει αργή αγωγή κατά μήκος του νεύρου.

Θεραπείες

Η αντιμετώπιση του πόνου στον αγκώνα εξαρτάται από την αιτία και τη σοβαρότητα. Σε κάθε περίπτωση το πρώτο βήμα είναι συντηρητική αγωγή:

• Ανάπαυση και φυσική υποστήριξη: Αποφυγή δραστηριοτήτων που προκαλούν πόνο στον αγκώνα. Χρήση νάρθηκα ή ελαστικής επίδεσης, ακόμα και ειδικού επιγονατίδιου στηρίγματος στον αντίστοιχο βραχίονα για μείωση της φόρτισης. Εφαρμογή πάγου τοπικά για 15-20 λεπτά αρκετές φορές την ημέρα μπορεί να μειώσει το οίδημα και τον πόνο.

• Φάρμακα: Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) όπως ιβουπροφαίνη ή ναπροξένη συχνά χορηγούνται για να ανακουφίσουν τον πόνο και τη φλεγμονή. Παυσίπονα όπως η παρακεταμόλη (ακεταμινοφαίνη) μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην ανακούφιση του πόνου. Σε σοβαρές φλεγμονώδεις περιπτώσεις, μερικές φορές χορηγούνται και από του στόματος κορτικοστεροειδή (αν και ενέσεις κορτιζόνης στον αγκώνα χρησιμοποιούνται σπάνια λόγω κινδύνου βλάβης νεύρων).

• Φυσικοθεραπεία: Εξειδικευμένη άσκηση ενδυνάμωσης και διατάσεων του αντιβραχίου είναι βασική θεραπεία. Ένας φυσιοθεραπευτής μπορεί να διδάξει ασκήσεις για ενδυνάμωση των τενόντων και μυών του καρπού και αγκώνα. Επίσης, τεχνικές όπως χειρομαλάξεις, υπερήχους, ηλεκτροθεραπεία ή εξωτερικός κρουστικός υπέρηχος μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της αιμάτωσης και της επούλωσης.

• Ενέσεις: Η τοπική ένεση κορτιζόνης σε μία πάθηση τενοντίτιδας (π.χ. επικονδυλίτιδα) μπορεί να ανακουφίσει προσωρινά τη φλεγμονή. Η Cleveland Clinic σημειώνει ότι «μερικές φορές μια ένεση στεροειδών απευθείας στον αγκώνα μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του πόνου και της φλεγμονής». Νεότερες θεραπείες περιλαμβάνουν έγχυση πλάσματος πλούσιου σε αιμοπετάλια (PRP), στοχεύοντας την αναδόμηση των τραυματισμένων τενόντων, αν και η αποτελεσματικότητά του θεωρείται ακόμα πειραματική.

• Βραχιονοπλαστική, παγοκατασκευές και προστατευτικά: Σε περιπτώσεις επαναλαμβανόμενης καταπόνησης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ειδική ζώνη (counterforce brace) στον αντιβραχίονα για μείωση της έντασης στους τένοντες, ή μαξιλάρι νυκτός (νυχτερινό νάρθηκα) για το ωλένιο νεύρο ώστε να κρατά τον αγκώνα σε έκταση.

• Χειρουργική αντιμετώπιση: Σε επίμονες και σοβαρές περιπτώσεις που δεν υποχωρούν με συντηρητικά μέτρα, ενδεχομένως να απαιτηθεί χειρουργική επέμβαση. Για παράδειγμα, στην ανθεκτική επιμένουσα επικονδυλίτιδα γίνεται άνοιγμα ή αρθροσκόπηση για αφαίρεση χαλασμένου τενόντιου ιστού. Σε σύνδρομο παγίδευσης ωλένιου νεύρου, η χειρουργική αποσυμπίεση (release cubital tunnel) ή η μετατόπιση του νεύρου (transposition) μπορεί να διεξαχθεί εάν οι μη χειρουργικές θεραπείες αποτύχουν. Γενικά, όπως επισημαίνει η Mayo Clinic, αν τα συμπτώματα επιμένουν για 6–12 μήνες παρά τις θεραπείες, «μπορεί να εξεταστεί η χειρουργική επέμβαση».

Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές καταστάσεις στον αγκώνα τελικά βελτιώνονται με συντηρητική αγωγή: όπως αναφέρει η Mayo Clinic για την επικονδυλίτιδα, «αποκατάσταση, φάρμακα κατά του πόνου και φυσιοθεραπεία συχνά ανακουφίζουν» την πάθηση. Αν όμως ο πόνος είναι πολύ έντονος ή επιμένει πάνω από 1–2 εβδομάδες, συστήνεται ιατρική εκτίμηση.

Μέτρα Πρόληψης

Η πρόληψη των προβλημάτων του αγκώνα επικεντρώνεται στο να μειωθεί η υπερβολική καταπόνηση και η λανθασμένη τεχνική:

• Ορθή τεχνική/εξοπλισμός: Βεβαιωθείτε ότι χρησιμοποιείτε τα σωστά αθλητικά μέσα και τη σωστή τεχνική στην κίνηση. Όπως αναφέρει η Mayo Clinic, η σωστή στάση και χειρισμός των εργαλείων (π.χ. του ρακέτας ή των εργαλείων) μειώνει πολύ τον κίνδυνο εμφάνισης επικονδυλίτιδας. Κατά την επιστροφή στις αθλητικές δραστηριότητες, συχνά συνιστάται επανεκπαίδευση της τεχνικής (π.χ. αθλητικής κίνησης) για να μην επιβαρύνεται υπερβολικά ο αγκώνας.

• Σταδιακή φόρτιση και ενδυνάμωση: Ξεκινήστε προοδευτικά τις επαναλαμβανόμενες κινήσεις. Ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του αντιβραχίου πριν από την έντονη δραστηριότητα βοηθούν στην προστασία των τενόντων. Ρουτίνες διατάσεων πριν και μετά από αθλητικές ή επαγγελματικές δραστηριότητες (π.χ. γυμναστική, πληκτρολόγηση) διατηρούν το εύρος κίνησης και μειώνουν τον τραυματισμό.

• Εργονομία και διαλείμματα: Σε επαναλαμβανόμενες εργασίες (π.χ. γραφείο, πληκτρολόγηση), συχνά εναλλάξτε θέση και κάνετε τακτικά διαλείμματα για να ξεκουράζετε τον αγκώνα. Αποφύγετε την παρατεταμένη κάμψη του αγκώνα: για παράδειγμα, κατά τη νύχτα μια πρακτική είναι να φορέσετε νάρθηκα που κρατά τον αγκώνα σε σχετικά έκταση (ώστε να μην «πλακώνει» το ωλένιο νεύρο). Επίσης, μην στηρίζεστε συνεχώς με τον αγκώνα πάνω σε σκληρές επιφάνειες (π.χ. παράθυρα αυτοκινήτου), καθώς αυτή η πίεση μπορεί να επιδεινώσει ωλένια νευροπάθεια.

• Προστατευτικά μέσα: Αν κάνετε δραστηριότητες που πιέζουν τον αγκώνα (π.χ. χρήση τρυπάνιου), ένας απλός νάρθηκας ή μαξιλαράκι μπορεί να απορροφήσει μέρος της πίεσης. Σε αθλήματα, φορέστε στηρίγματα στον αγκώνα ή βέλτιστης ποιότητας γάντια για λιγότερο τραύμα στον τένοντα.

Πίνακας Παθολογιών Αγκώνα

Συμπεράσματα

Ο πόνος στον αγκώνα είναι ένα σύμπτωμα με πολλές αιτίες – από απλές τενοντοπάθειες μέχρι αρθριτικές ή νευρολογικές παθήσεις. Οι πρώτες γραμμές αντιμετώπισης είναι συνήθως συντηρητικές: ανάπαυση, εφαρμογή πάγου, ΜΣΑΦ και ειδικές ασκήσεις για ενδυνάμωση του αντιβραχίου. Όπως επισημαίνει η Mayo Clinic, η ξεκούραση και η φυσιοθεραπεία συχνά αρκούν για να ελαχιστοποιήσουν τα συμπτώματα. Αν τα συμπτώματα επιμένουν, πρέπει ο πάσχων να απευθυνθεί σε ειδικό: η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία (π.χ. διάγνωση σύνδρομου παγίδευσης ωλένιου νεύρου) προλαμβάνει την επιδείνωση.

Συμπερασματικά, η γνώση των βασικών παθήσεων του αγκώνα, η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και η εφαρμογή κατάλληλων θεραπειών εξασφαλίζουν καλή πρόγνωση. Όπως προειδοποιεί η Cleveland Clinic, «αν μετά από μια εβδομάδα ο πόνος στον αγκώνα δεν υποχωρεί, απευθυνθείτε σε γιατρό» –  καλύτεροι ορθοπαιδικοί χειρουργοί – καλύτερος ορθοπαιδικός χειρουργός – κορυφαίοι ορθοπαιδικοί χειρουργοί στην Anydoctor, κορυφαίος ορθοπαιδικός χειρουργός για αγκώνα. Με κατάλληλη αγωγή η συντριπτική πλειονότητα των περιστατικών βελτιώνεται πλήρως.