Διάτρηση Στομάχου: Συμπτώματα, Αίτια, Διάγνωση και Αντιμετώπιση

Τι είναι η διάτρηση στομάχου και πώς προκαλείται

Η διάτρηση στομάχου είναι μια σοβαρή ιατρική κατάσταση όπου σχηματίζεται οπή στο τοίχωμα του στομάχου, επιτρέποντας στα γαστρικά υγρά (οξέα και ένζυμα) να διαρρεύσουν στην κοιλιακή κοιλότητα. Τα οξέα αυτά ερεθίζουν ισχυρά το περιτόναιο (την επένδυση της κοιλιάς), προκαλώντας χημική περιτονίτιδα. Πρόκειται για επείγον περιστατικό, καθώς ο ασθενής εμφανίζει συνήθως ξαφνικό, οξύ κοιλιακό πόνο μέσα σε λίγες ώρες. Ακόμη και σήμερα, παρά τη μείωση της συχνότητας χάρη στους αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs), η διάτρηση θεωρείται επείγουσα ιατρική κατάσταση. Χωρίς έγκαιρη αντιμετώπιση, η διέλευση των γαστρικών υγρών στην κοιλιά οδηγεί σε γενικευμένη φλεγμονή και μπορεί να εξελιχθεί σε απειλητικό για τη ζωή σηπτικό σοκ.

Αίτια διάτρησης στομάχου

Τα κύρια αίτια διάτρησης περιλαμβάνουν:

• Πεπτικό έλκος: Ιστορικά, το πιο συχνό αίτιο. Μακροχρόνια λοίμωξη H. pylori ή χρόνια χρήση ΜΣΑΦ προκαλούν έλκος στο στομάχι ή τον δωδεκαδάκτυλο. Όταν αυτό διεισδύσει πλήρως στη στιβάδα του στομάχου, σχηματίζεται ρήξη. Σήμερα, με τη χρήση PPIs, οι διατρήσεις ελκών έχουν μειωθεί, όμως σε βαριά, αθεράπευτα έλκη ο κίνδυνος παραμένει σημαντικός.

• Καρκίνος στομάχου: Ένας κακοήθης όγκος μπορεί να διαβρώσει το τοίχωμα και να προκαλέσει νέκρωση τμήματος του στομάχου. Περίπου στο 30% των περιπτώσεων διάτρησης εντοπίζεται γαστρικός καρκίνος. Ο όγκος γενικά έχει αδύναμο ιστό, γεγονός που καθιστά ευκολότερη τη ρήξη.

• Τραύμα – Κακώσεις: Βαριές κακώσεις στην κοιλιά (π.χ. τροχαία, επιθέσεις με αιχμηρά όργανα, ισχυρά χτυπήματα) μπορεί να σπάσουν το γεμάτο στομάχι. Η απότομη αύξηση πίεσης (π.χ. συντριπτικό χτύπημα σε γεμάτο στομάχι) διαρρηγνύει το τοίχωμα. Σε τέτοιες περιπτώσεις συχνά συνυπάρχουν τραυματισμοί και σε άλλα όργανα.

• Ιατρογενείς επιπλοκές: Κατά τη διάρκεια ενδοσκοπήσεων ή χειρουργικών επεμβάσεων, η υπερβολική διάταση ή τυχαία τρύπημα του στομάχου μπορεί να οδηγήσει σε διάτρηση. Παραδείγματα περιλαμβάνουν επιπλοκές σε γαστρεντερική λαπαροσκόπηση, αφαίρεση πολύποδα ή τοποθέτηση ενδοσκοπικού stent.

• Φλεγμονές και Ξένα σώματα: Σπάνια, έντονες γαστρίτιδες ή νόσος Crohn του στομάχου αποδυναμώνουν τη στιβάδα του στομάχου. Επίσης, κατάποση αιχμηρών ξένων σωμάτων (π.χ. κόκαλα ψαριού, μεταλλικά αντικείμενα) μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό του βλεννογόνου και διάτρηση.

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, η διάτρηση συμβαίνει όταν η πυκνότητα ή η ακεραιότητα του τοιχώματος υπερβεί κάποια κρίσιμη τιμή, είτε λόγω διάβρωσης (έλκος, καρκίνος) είτε λόγω πίεσης/τραύματος. Η διάγνωση είναι δύσκολη χωρίς ιατρική παρακολούθηση.

Παράγοντες κινδύνου

Ορισμένοι παράγοντες προδιαθέτουν στη διάτρηση στομάχου:

• Ιστορικό πεπτικού έλκους: Οι ασθενείς με γνωστό γαστρικό ή δωδεκαδακτυλικό έλκος έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα διάτρησης. Ειδικά όταν συνυπάρχει H. pylori, ο βλεννογόνος είναι εξασθενημένος.

• Χρόνια χρήση ΜΣΑΦ/Ασπιρίνης: Μειώνουν την παραγωγή προσταγλανδινών που προστατεύουν το στομάχι. Ακόμη και η χαμηλή δόση ασπιρίνης αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ελκών και διάτρησης.

• Κορτικοστεροειδή: Η μακροχρόνια λήψη τους προδιαθέτει σε έλκη μέσω ατροφίας του βλεννογόνου.

• Κάπνισμα και αλκοόλ: Οι τοξικές ουσίες του καπνού και του οινοπνεύματος επιταχύνουν τη γαστρική φλεγμονή και επιβραδύνουν την επούλωση των ελκών.

• Ηλικία / Συνοδά νοσήματα: Οι ηλικιωμένοι ασθενείς και όσοι έχουν συνοδά νοσήματα (π.χ. διαβήτη, νεφρική νόσο, ανοσοκαταστολή) εμφανίζουν συχνά βαρύτερη πορεία. Σε αυτούς, ο πόνος μπορεί να είναι πιο ήπιος, με καθυστερημένη διάγνωση.

• Επαναλαμβανόμενες ιατρικές επεμβάσεις: Άτομα που υποβάλλονται συχνά σε γαστρεντερικές επεμβάσεις ή ενδοσκοπήσεις έχουν βαρύτερο στομάχι λόγω συμφύσεων ή ουλών, αυξάνοντας τον κίνδυνο.

Η γνώση των παραγόντων κινδύνου επιτρέπει πρόληψη: π.χ. έγκαιρη θεραπεία του H. pylori με αντιβιοτικά, χορήγηση PPIs σε ασθενείς με ιστορικό έλκους, και αποφυγή ανεξέλεγκτης λήψης ΜΣΑΦ μειώνουν δραστικά την πιθανότητα διάτρησης.

Συμπτώματα και ενδείξεις επείγοντος περιστατικού

Τα συμπτώματα εμφανίζονται απότομα:

• Οξύς κοιλιακός πόνος: Συνήθως ξεκινάει ξαφνικά στην άνω κοιλιά ή επιγαστρίο και συχνά περιγράφεται σαν «διαξιφιστικό» ή «σαν καρφί». Μπορεί να αντανακλά στον ώμο (λόγω ερεθισμού του διαφράγματος).

• Ναυτία, έμετος: Συχνά έντονοι, καθώς ο οργανισμός προσπαθεί να αδειάσει το στομάχι χωρίς επιτυχία.

• Πυρετός και ρίγη: Δείκτες ενεργής φλεγμονής.

• Σήψη/Σοκ: Ταχυκαρδία, ταχύπνοια, υπόταση προ των ταχυχείρων. Σε βαριές περιπτώσεις εμφανίζεται σηπτικό σοκ, με πολύ χαμηλή πίεση και πολυοργανική ανεπάρκεια.

Κατά την εξέταση, ο ασθενής συνήθως παραμένει ακίνητος, γιατί ακόμα και η απλή κίνηση αυξάνει τον πόνο. Η κοιλιά είναι «σκληρή σαν σανίδα» – έντονη τάση των κοιλιακών μυών και παθητική αντίσταση στην ψηλάφηση. Οι εντερικοί ήχοι απουσιάζουν (μηχανικός ειλεός). Η ψηλάφηση προκαλεί ακραίο άλγος (θετικό σημείο Blumberg), χαρακτηριστικό της γενικευμένης περιτονίτιδας.

Σημειώνεται ότι σε ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό, τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να είναι λιγότερο έντονα, γεγονός που καθυστερεί τη διάγνωση. Γι’ αυτό, κάθε ύποπτο οξύ κοιλιακό άλγος αντιμετωπίζεται ως επείγουσα ιατρική κατάσταση.

Πιθανές επιπλοκές

Η διάτρηση χωρίς θεραπεία οδηγεί σε σοβαρές επιπλοκές:

• Περιτονίτιδα: Μαζική φλεγμονή του περιτοναίου. Χαρακτηρίζεται από υψηλό πυρετό, πόνο που εξαπλώνεται σε όλη την κοιλιά και εκτεταμένη φλεγμονή.

• Σήψη / Σηπτικό σοκ: Όταν τα βακτήρια διαφεύγουν στο αίμα, προκαλείται γενικευμένη μόλυνση και πολυοργανική ανεπάρκεια. Συχνά απαιτεί εντατική υποστήριξη (αερισμό, ενδονεφρική αιμοκάθαρση κ.ά.).

• Αποστήματα: Σε κάποιους ασθενείς σχηματίζονται συλλογές πύου (αποστήματα) στο περιτόναιο. Αυτά συνήθως απαιτούν διαδερμική ή χειρουργική παροχέτευση μετά την επέμβαση.

• Άλλες επιπλοκές: Λοίμωξη πνευμόνων (από εισρόφηση), θρομβώσεις λόγω φλεγμονής, πληγή στο χειρουργικό τραύμα (μεταεγχειρητικά) κ.ά.

Ακόμη και μετά τη χειρουργική επιδιόρθωση, η περίοδος αποκατάστασης είναι κρίσιμη. Οι ασθενείς παρακολουθούνται στενά για σημάδια νέας λοίμωξης ή πολυοργανικής δυσλειτουργίας. Γενικά, η έγκαιρη θεραπεία περιορίζει τις επιπλοκές και βελτιώνει την έκβαση, ενώ η καθυστέρηση αυξάνει δραματικά τη θνητότητα.

Μέθοδοι διάγνωσης

Η διάγνωση στηρίζεται σε συνδυασμό ιστορικού, κλινικής και εξετάσεων:

• Κλινική εξέταση: Η παρουσία του οξέος κοιλιακού πόνου σε σκληρή κοιλιά είναι ύποπτη.

• Εργαστηριακές εξετάσεις: Λευκοκυττάρωση και αυξημένη CRP επιβεβαιώνουν οξεία φλεγμονή. Αέρια στο αίμα μπορεί να δείχνουν μεταβολική οξέωση/υπόταση.

• Ακτινογραφία κοιλίας / θώρακος (ορθία λήψη): Απλή ακτινογραφία μπορεί να δείξει ελεύθερο αέρα κάτω από το διάφραγμα. Αυτό το εύρημα είναι χαρακτηριστικό και σηματοδοτεί διάτρηση στην ανώτερη κοιλιά.

• Αξονική τομογραφία κοιλίας: Η εξέταση εκλογής. Αποκαλύπτει με ακρίβεια τον εντοπισμό της ρήξης, ελεύθερο αέρα και οποιαδήποτε συνοδά ευρήματα (απόστημα, όγκος κ.λπ.).

• Υπερηχογράφημα κοιλίας: Χρήσιμο όταν το CT δεν είναι άμεσα διαθέσιμο ή σε ευαίσθητους ασθενείς. Εμπειρικά μπορεί να ανιχνεύσει μικρές ποσότητες ελεύθερου αέρα και υγρού.

• Δοκιμαστική λαπαροσκόπηση: Εφαρμόζεται εάν υπάρχει αμφιβολία και επιτρέπει άμεση επιβεβαίωση και ταυτόχρονη θεραπεία. Είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική σε ασαφή εικόνα ή σε εγκατεστημένη περιτονίτιδα.

Η διάγνωση πρέπει να τεθεί με συνέπεια και ταχύτητα. Ακόμα και σε περίπτωση αμφιβολίας, θεωρείται καλύτερο να γίνει χειρουργική διερεύνηση παρά να καθυστερήσει η αντιμετώπιση.

Θεραπεία της διάτρησης στομάχου

Η αντιμετώπιση της διάτρησης συνδυάζει επειγουσα υποστήριξη και χειρουργική διόρθωση:

1. Σταθεροποίηση ασθενούς: Άμεση εισαγωγή σε ΜΕΘ. Χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών (περίθαλψη υπογκαιμίας), αναπλήρωση ηλεκτρολυτών, τοποθέτηση ρινογαστρικού καθετήρα για αποσυμπίεση στομάχου. Εφαρμογή οξυγόνου και στενός έλεγχος ζωτικών (πίεση, σφύξεις).

2. Ευρέος φάσματος αντιβιοτικά: Παράλληλα χορηγούνται ενδοφλέβια αντιβιοτικά που καλύπτουν παθογόνα του γαστρεντερικού (π.χ. κεφαλοσπορίνη 3ης γενιάς + μετρονιδαζόλη). Στόχος είναι η πρόληψη ή αντιμετώπιση της σοβαρής λοίμωξης.

3. Χειρουργική επέμβαση: Συνήθως κρίνεται άμεσα απαραίτητη. Σταθεροί ασθενείς υποβάλλονται σε λαπαροσκοπική ή ανοικτή επέμβαση:

   • Συρραφή του τοιχώματος: Κλείσιμο της οπής με ράμματα σε πολλά στρώματα, για ανθεκτικότητα.

   • Graham patch: Ενίσχυση της επιδιόρθωσης με «μπάλωμα» ομεντικού ιστού πάνω στην τρύπα.

   • Μερική γαστρεκτομή: Εάν η βλάβη είναι εκτεταμένη ή λόγω καρκίνου, αφαιρείται τμήμα του στομάχου και γίνεται ανάταξη των κολλαγόνων.

4. Μετεγχειρητική φροντίδα: Ο ασθενής παραμένει στη ΜΕΘ. Συνεχίζεται αντιβακτηριακή αγωγή και χορηγείται αναστολέας αντλίας πρωτονίων (PPI) για προστασία του βλεννογόνου. Σταδιακά επανέρχεται η σίτιση (αρχικά παρεντερικά, στη συνέχεια στόμα). Αν είχε διαγνωστεί H. pylori, ολοκληρώνεται η θεραπεία του. Παρακολουθούνται τα ζωτικά και η λειτουργία των οργάνων (πνεύμονες, καρδιά, νεφρά).

Η αντιμετώπιση της διάτρησης απαιτεί άμεση χειρουργική παρέμβαση. Όπως αναφέρει η βιβλιογραφία, η διάτρηση στομάχου χωρίς χειρουργείο είναι δυστυχώς μη αναστρέψιμη κατάσταση. Μετά τη συρραφή, ποσοστό πάνω από 80–90% των ασθενών επιβιώνει, εφόσον αντιμετωπιστεί εγκαίρως.

Πρόληψη της διάτρησης στομάχου

Η πρόληψη βασίζεται στη διαχείριση των παραγόντων κινδύνου:

• Έλεγχος πεπτικού έλκους: Τακτική χορήγηση PPIs σε ασθενείς με έλκος, πλήρης θεραπεία H. pylori (δοκιμασία εκπνοής ή ιονοποίησης, και αντιβιοτικά).

• Περιορισμός ΜΣΑΦ: Όπου είναι δυνατόν, αντικατάσταση με εναλλακτικά αναλγητικά ή συνταγογράφηση προστατευτικής αγωγής (PPIs) σε μακροχρόνια χρήση.

• Ορθή πρακτική σε επεμβάσεις: Σε ενδοσκοπήσεις, χρήση CO₂ αντί αέρα για διάταση και προσεκτική τεχνική. Στα τραύματα, έγκαιρη διαχείριση επείγουσας φύσης ελαχιστοποιεί τις συνέπειες.

• Υγιεινός τρόπος ζωής: Διακοπή καπνίσματος, περιορισμός αλκοόλ, ισορροπημένη διατροφή – βοηθούν στην επούλωση του βλεννογόνου και μειώνουν τη φλεγμονή.

• Ενημέρωση ασθενών: Άτομα με ιστορικό έλκους ή σχετικούς παράγοντες κινδύνου θα πρέπει να γνωρίζουν ότι έντονος κοιλιακός πόνος απαιτεί άμεση ιατρική εκτίμηση. Η ταχεία αναγνώριση των πρώτων συμπτωμάτων μπορεί να σώσει ζωές.

Σύγκριση αιτίων, τυπικών συμπτωμάτων και θεραπειών

Στον πίνακα συγκεντρώνονται συνοπτικά τα αίτια διάτρησης, τα κλασικά συμπτώματα και οι βασικές θεραπείες έκτακτης ανάγκης. Σε όλες τις περιπτώσεις, η έγκαιρη διάγνωση και η άμεση χειρουργική επέμβαση – καλύτερος γενικός χειρουργός – καλύτεροι γενικοί χειρουργοί – κορυφαίοι γενικοί χειρουργοί στην Anydoctor.gr αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την επιβίωση.