Γυναικολογία Υγεία

Ενδομητρίωση και Περίοδος | Αίτια, Συμπτώματα & Θεραπείες

by admin

Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια γυναικολογική πάθηση όπου ιστός παρόμοιος με το ενδομήτριο (το εσωτερικό στρώμα της μήτρας) αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα. Αποτελεί κοινό πρόβλημα υγείας, επηρεάζοντας περίπου 1 στις 10 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας παγκοσμίως. Ο έκτοπος αυτός ιστός ακολουθεί τις ορμονικές αλλαγές του έμμηνου κύκλου – παχαίνει, διασπάται και αιμορραγεί σε κάθε περίοδο, παρότι βρίσκεται σε σημεία που δεν ανήκει. Το αίμα αυτό δεν μπορεί να αποβληθεί από το σώμα, με αποτέλεσμα να προκαλεί τοπικό ερεθισμό, φλεγμονή και ουλές (συμφύσεις) στα γύρω όργανα. Η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο, ειδικά κατά την έμμηνο ρύση, και σε ορισμένες περιπτώσεις προβλήματα γονιμότητας.

Σχήμα: Ενδομητρίωση στη μήτρα και στις ωοθήκες. Σχηματική απεικόνιση που δείχνει ενδομητριωτικές εστίες (σκούρες κηλίδες) στην εξωτερική επιφάνεια της μήτρας και στην ωοθήκη. Οι συχνότερες θέσεις εμφάνισης της ενδομητρίωσης είναι στην πύελο, όπως οι ωοθήκες, οι σάλπιγγες, το περιτόναιο (η μεμβράνη που επενδύει την κοιλιακή κοιλότητα) και οι σύνδεσμοι της μήτρας. Πιο σπάνια, εστίες μπορούν να βρεθούν και σε άλλα όργανα. Ο ακριβής λόγος που ο ενδομητρικός αυτός ιστός αναπτύσσεται εκτός μήτρας δεν είναι πλήρως γνωστός – πιθανές αιτίες αποτελούν η παλίνδρομη έμμηνος ρύση (ροή αίματος προς τις σάλπιγγες και την κοιλιά), γενετικοί και ανοσολογικοί παράγοντες μεταξύ άλλων. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η ενδομητρίωση θεωρείται εξαρτώμενη από τα οιστρογόνα διαταραχή: εμφανίζεται συνήθως σε γυναίκες 20-40 ετών και βελτιώνεται μετά την εμμηνόπαυση όταν μειώνονται τα οιστρογόνα.

Πώς επηρεάζει η ενδομητρίωση τον έμμηνο κύκλο;

Η ενδομητρίωση μπορεί να διαταράξει την κανονικότητα και τη ροή της περιόδου. Πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση εμφανίζουν υπερβολική έμμηνο ρύση – περιόδους με πολύ βαριά ροή ή/και μεγαλύτερη διάρκεια από το φυσιολογικό (ιατρικά αναφέρεται ως μηνορραγία). Επίσης μπορεί να παρουσιαστεί αιμορραγία μεταξύ των περιόδων, δηλαδή ελαφρά απώλεια αίματος ή spotting στο ενδιάμεσο του κύκλου. Αυτές οι διαταραχές οφείλονται στο ότι οι ενδομητριωτικές βλάβες ανταποκρίνονται στις ορμόνες του κύκλου και αιμορραγούν, συμβάλλοντας σε πιο βαριά ή/και ακανόνιστη ροή. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι γυναίκες με ενδομητρίωση συχνά έχουν συντομότερους εμμηνορυσιακούς κύκλους (π.χ. <27 ημέρες) και περιόδους που διαρκούν πάνω από μία εβδομάδα. Αυτό σημαίνει ότι η περίοδος μπορεί να έρχεται πιο συχνά και να κρατά περισσότερο, επιβαρύνοντας την καθημερινότητα της γυναίκας. Σε ορισμένες περιπτώσεις συνυπάρχει αδενομύωση (ενδομητρίωση στο μυϊκό τοίχωμα της μήτρας), κάτι που επίσης μπορεί να οδηγήσει σε έντονες και επώδυνες περιόδους.

Γιατί η ενδομητρίωση προκαλεί έντονο πόνο στην περίοδο (δυσμηνόρροια);

Η δυσμηνόρροια – ο έντονος πόνος κατά την έμμηνο ρύση – είναι συχνά το κυριότερο σύμπτωμα της ενδομητρίωσης. Σε αντίθεση με τις “συνηθισμένες” κράμπες της περιόδου, όπου ο πόνος είναι ανεκτός, στην ενδομητρίωση ο πόνος είναι συνήθως πολύ πιο έντονος από το φυσιολογικό. Γιατί συμβαίνει αυτό; Κατά την περίοδο, οι ενδομητριωτικές εμφυτεύσεις αιμορραγούν μέσα στην πύελο, χωρίς διέξοδο, με αποτέλεσμα να προκαλούν φλεγμονή και οίδημα (πρήξιμο) στους γύρω ιστούς. Ο οργανισμός αντιδρά σε αυτή τη φλεγμονή δημιουργώντας ουλώδη ιστό – οι επαναλαμβανόμενες φλεγμονές οδηγούν σε συμφύσεις, δηλαδή “κολλημένες” μεταξύ τους περιοχές οργάνων από ουλή. Η φλεγμονή, οι ουλές και οι συμφύσεις ευαισθητοποιούν τις νευρικές απολήξεις στην περιοχή, προκαλώντας πόνο. Ο πόνος της ενδομητρίωσης τυπικά ξεκινά λίγες ημέρες πριν την περίοδο και συνεχίζεται κατά τη διάρκειά της, επειδή οι ενδομητριωκές εστίες ενεργοποιούνται από νωρίς με τις προεμμηνορυσιακές ορμονικές μεταβολές. Συχνά συνοδεύεται από πόνο χαμηλά στην πλάτη και στην κοιλιά, και μπορεί να αντανακλά στα πόδια. Σημαντικό είναι ότι η ένταση του πόνου δεν συμβαδίζει πάντα με την έκταση της νόσου – μια γυναίκα με λίγες μικρές βλάβες μπορεί να έχει αφόρητους πόνους, ενώ άλλη με εκτεταμένη ενδομητρίωση ενδέχεται να έχει ήπια συμπτώματα. Πέρα από τον πόνο περιόδου, η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλεί χρόνιο πυελικό άλγος και πόνους κατά τη σεξουαλική επαφή, την ούρηση ή την κένωση, ειδικά γύρω από τις ημέρες της περιόδου. Όλα αυτά υποβαθμίζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής, καθιστώντας τη δυσμηνόρροια από ενδομητρίωση μια ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση για πολλές γυναίκες.

Διάγνωση της ενδομητρίωσης

Η διάγνωση της ενδομητρίωσης μπορεί να είναι πρόκληση, καθώς τα συμπτώματά της μιμούνται άλλες παθήσεις (π.χ. σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, φλεγμονώδη νόσο της πυέλου). Αν μια γυναίκα παρουσιάζει επίμονο πυελικό πόνο, πολύ επώδυνες περιόδους ή ανεξήγητη υπογονιμότητα, ο γυναικολόγος θα υποψιαστεί ενδομητρίωση. Αρχικά λαμβάνεται το ιστορικό και ακολουθεί γυναικολογική εξέταση: με ψηλάφηση μπορεί να εντοπιστούν επώδυνα σημεία, οζίδια ή διογκώσεις στις ωοθήκες (π.χ. ενδομητριωτικές κύστεις, οι λεγόμενες ενδομητριώματα). Στη συνέχεια, συχνά γίνεται διακολπικό υπερηχογράφημα – το υπερηχογράφημα μπορεί να απεικονίσει κύστεις στις ωοθήκες συμβατές με ενδομητρίωση, αλλά δεν μπορεί να αποκλείσει μικρές εστίες σε άλλα σημεία. Μαγνητική τομογραφία (MRI) μπορεί επίσης να βοηθήσει στον προεγχειρητικό σχεδιασμό σε δύσκολες περιπτώσεις.

Ο μόνος τρόπος οριστικής διάγνωσης είναι η λαπαροσκόπηση – μια ελάχιστα επεμβατική χειρουργική επέμβαση κατά την οποία εισάγεται μια μικρή κάμερα στην κοιλιά, υπό γενική αναισθησία, μέσω μιας μικρής τομής στον ομφαλό. Ο χειρουργός επιθεωρεί άμεσα τα όργανα της πυέλου για ενδομητριωτικές βλάβες. Εάν δει ύποπτες εστίες, μπορεί να πάρει δείγμα ιστού (βιοψία) ή και να αφαιρέσει τις βλάβες επί τόπου. Η ιστολογική εξέταση της βιοψίας επιβεβαιώνει τη διάγνωση της ενδομητρίωσης. Η λαπαροσκόπηση θεωρείται το “χρυσό πρότυπο” στη διάγνωση, διότι ούτε η κλινική εξέταση ούτε οι απεικονιστικές μέθοδοι μπορούν να τη διαγνώσουν με βεβαιότητα. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι κάποιες γυναίκες με ενδομητρίωση δεν εμφανίζουν συμπτώματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η πάθηση συχνά ανακαλύπτεται τυχαία – για παράδειγμα κατά διερεύνηση υπογονιμότητας ή σε επέμβαση για άλλο λόγο.

Ενδομητρίωση και γονιμότητα

Υπάρχει στενή συσχέτιση ανάμεσα στην ενδομητρίωση και τις δυσκολίες σύλληψης. Υπολογίζεται ότι περίπου 40% των γυναικών με προβλήματα γονιμότητας πάσχουν από ενδομητρίωση. Η ενδομητρίωση μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα με διάφορους τρόπους. Η χρόνια φλεγμονή στην πύελο ενδέχεται να βλάπτει το σπέρμα ή το ωάριο, δυσκολεύοντας τη γονιμοποίηση. Οι συμφύσεις από τον ουλώδη ιστό μπορεί να παρεμποδίζουν τη δίοδο του ωαρίου μέσα από τις σάλπιγγες προς τη μήτρα. Σε σοβαρές περιπτώσεις, οι σάλπιγγες μπορεί να αποφραχθούν πλήρως από ιστό. Όλοι αυτοί οι μηχανισμοί εξηγούν γιατί η ενδομητρίωση συγκαταλέγεται στις κύριες αιτίες υπογονιμότητας.

Η παρουσία ενδομητρίωσης δεν σημαίνει ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να μείνει έγκυος – όμως μπορεί να κάνει την προσπάθεια σύλληψης πιο δύσκολη. Πολλές γυναίκες με ήπια ή μέτρια ενδομητρίωση καταφέρνουν τελικά να τεκνοποιήσουν φυσιολογικά. Σε περιπτώσεις που η ενδομητρίωση προκαλεί σημαντικές συμφύσεις ή άλλα προβλήματα, μπορεί να χρειαστεί θεραπεία (π.χ. λαπαροσκοπική αφαίρεση εστιών) για να βελτιωθεί η γονιμότητα. Εάν προσπαθείτε για εγκυμοσύνη και πάσχετε από ενδομητρίωση, είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε τον γυναικολόγο σας. Θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση) αποτελούν επίσης μια λύση σε δύσκολες περιπτώσεις, καθώς παρακάμπτουν σε μεγάλο βαθμό τα εμπόδια που δημιουργεί η ενδομητρίωση.

Θεραπείες ενδομητρίωσης (φαρμακευτικές, ορμονικές, χειρουργικές)

Προς το παρόν δεν υπάρχει οριστική ίαση για την ενδομητρίωση – πρόκειται για μια χρόνια πάθηση που μπορεί να διαρκέσει μέχρι την εμμηνόπαυση. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές διαθέσιμες θεραπείες που βοηθούν στον έλεγχο των συμπτωμάτων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η κατάλληλη προσέγγιση θεραπείας εξααρτάται από τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, την έκταση της νόσου, αλλά και το αν η γυναίκα επιθυμεί εγκυμοσύνη στο μέλλον. Γενικά, όταν ο πρωταρχικός στόχος είναι η ανακούφιση από τον πόνο και δεν υπάρχει άμεσο σχέδιο εγκυμοσύνης, συνιστώνται αρχικά συντηρητικές θεραπείες (φάρμακα). Αν αυτές δεν φέρουν αποτέλεσμα ή αν η νόσος είναι πολύ εκτεταμένη, μπορεί να εξεταστεί η λύση της χειρουργικής αντιμετώπισης. Ακολουθεί μια σύνοψη των βασικών θεραπευτικών επιλογών:

Επιλογή θεραπείας	Πώς δρα (μηχανισμός)	Πλεονεκτήματα	Πιθανές παρενέργειες
Μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ)<br/>(π.χ. ιβουπροφαίνη, ναπροξένη)	Αναστέλλουν τις προσταγλανδίνες, μειώνοντας τις συσπάσεις της μήτρας και τη φλεγμονή. Έτσι ανακουφίζουν από τον εμμηνορυσιακό πόνο.	Εύκολα διαθέσιμα χωρίς συνταγή; Αποτελεσματικά στην μείωση του πόνου της περιόδου ιδιαίτερα σε ήπιες περιπτώσεις.	Γαστρεντερικές διαταραχές (στομαχόπονος, καούρες, ναυτία); σε χρόνια χρήση κίνδυνος έλκους ή νεφρικής βλάβης. Δεν αντιμετωπίζουν την υποκείμενη νόσο, μόνο τα συμπτώματα.
Ορμονική θεραπεία<br/>(αντισυλληπτικά χάπια – συνδυασμένα ή μόνο προγεστερόνη, ενδομήτριο σπείραμα προγεστερόνης όπως Mirena, ενέσεις/depot προγεσταγόνου)	Καταστέλλει την ωορρηξία και μειώνει τη ροή της περιόδου. Ο ιστός ενδομητρίωσης συρρικνώνεται ή αδρανοποιείται χωρίς τις μηνιαίες ορμονικές αιχμές.	Μείωση του πόνου και της αιμορραγίας της περιόδου; Μπορεί να σταματήσει εντελώς την περίοδο (π.χ. με προγεστερόνη συνεχούς λήψης ή σπείραμα), δίνοντας μεγάλη ανακούφιση. Βελτιώνει την αναιμία αν υπήρχε από τις αιμορραγίες. Μακροχρόνια χρήση για έλεγχο συμπτωμάτων.	Ορμονικές παρενέργειες όπως αύξηση βάρους, ευαισθησία στο στήθος, μεταβολές διάθεσης. Με τα συνδυασμένα (οιστρογόνα) υπάρχει μικρός αυξημένος κίνδυνος θρόμβωσης. Συχνά εμφανίζεται ακανόνιστο spotting τους πρώτους μήνες προσαρμογής. Δεν εξαλείφει τις υπάρχουσες ενδομητριωτικές βλάβες – μπορεί να επανεμφανιστούν συμπτώματα αν διακοπεί η θεραπεία.
Αγωνιστές/Ανταγωνιστές GnRH<br/>(π.χ. ενέσεις λευπρολίδης, δαναζόλη από του στόματος)	Προκαλούν προσωρινή εμμηνόπαυση: μειώνουν δραστικά τα οιστρογόνα και σταματούν τον έμμηνο κύκλο. Έτσι «αδρανοποιούν» την ενδομητρίωση και περιορίζουν τον πόνο.	Πολύ αποτελεσματικοί στην μείωση του πυελικού πόνου και του μεγέθους των εστιών. Χρήσιμοι σε σοβαρή ενδομητρίωση ή όταν άλλες θεραπείες αποτυγχάνουν. Με τη δαναζόλη επίσης διακόπτεται η περίοδος και μειώνεται ο πόνος.	Προκαλούν έντονα συμπτώματα εμμηνόπαυσης: εξάψεις, εφιδρώσεις, ξηρότητα κόλπου, μεταβολές διάθεσης. Μακροχρόνια χρήση περιορίζεται λόγω κινδύνου απώλειας οστικής πυκνότητας(οστεοπενία/οστεοπόρωση). Η δαναζόλη μπορεί να έχει ανδρογονικές παρενέργειες (ακμή, τριχοφυΐα, βάθος φωνής). Απαγορεύονται αν η ασθενής είναι έγκυος ή προσπαθεί να συλλάβει.
Χειρουργική (λαπαροσκοπική εκτομή εστιών)	Αφαίρεση ή καταστροφή των εστιών ενδομητρίωσης και λύση των συμφύσεων με λαπαροσκόπηση. Αποκαθιστά την ανατομία των οργάνων.	Μπορεί να προσφέρει άμεση ανακούφιση του πόνου σε >70-80% των ασθενών. Βελτιώνει τη γονιμότητα – ~50% των γυναικών που υποβάλλονται σε λαπαροσκοπική αφαίρεση βλαβών πετυχαίνουν εγκυμοσύνη μετέπειτα (ιδίως σε μέτρια νόσο). Ελάχιστα επεμβατική μέθοδος ημερήσιας νοσηλείας.	Κίνδυνοι από το χειρουργείο (αιμορραγία, μόλυνση, τραυματισμός οργάνων αν και σπάνιοι). Δεν αποτελεί εγγύηση ίασης – η ενδομητρίωση υποτροπιάζει σε 40-80% των περιπτώσεων μέσα σε 2 χρόνια, ειδικά αν ήταν βαριά. Ενδέχεται να χρειαστεί επανεπέμβαση στο μέλλον.
Υστερεκτομή(αφαίρεση μήτρας ± ωοθηκών)	Οριστική χειρουργική λύση: Αφαίρεση της μήτρας ώστε να σταματήσει τελείως η έμμηνος ρύση. Αν αφαιρεθούν και οι ωοθήκες, μειώνονται δραστικά τα οιστρογόνα (χειρουργική εμμηνόπαυση), αποτρέποντας την υποτροπή εστιών.	Μπορεί να προσφέρει μόνιμη ανακούφιση σε γυναίκες με εξουθενωτικό πόνο όπου όλες οι άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει. Εξαλείφει την εμμηνορυσία και συνεπώς τα συμπτώματα που συνδέονται με αυτήν (δυσμηνόρροια, αιμορραγία).	Μεγάλη χειρουργική επέμβαση με τους σχετικούς κινδύνους και μεγαλύτερο χρόνο ανάρρωσης. Οριστική απώλεια γονιμότητας (η γυναίκα δεν μπορεί να τεκνοποιήσει μετά). Αν αφαιρεθούν οι ωοθήκες, επέρχεται πρόωρη εμμηνόπαυση με όλα τα συμπτώματα και ανάγκη ορμονοθεραπείας υποκατάστασης σε νεότερες ηλικίες. Η υστερεκτομή θεωρείται “έσχατη λύση” μόνο όταν ο πόνος είναι αβάσταχτος και δεν ανταποκρίνεται σε καμία άλλη αγωγή.

Σημείωση: Πολλές φορές οι θεραπείες συνδυάζονται για καλύτερο αποτέλεσμα – π.χ. χειρουργική αφαίρεση μεγάλων εστιών ακολουθούμενη από ορμονική καταστολή, ώστε να παραταθεί το διάστημα χωρίς συμπτώματα. Επίσης, όταν η ασθενής δεν επιθυμεί εγκυμοσύνη άμεσα, η χρόνια καταστολή του κύκλου με χάπι ή σπείραμα βοηθά στην πρόληψη υποτροπών μετά από χειρουργείο. Κάθε θεραπευτικό πλάνο πρέπει να είναι εξατομικευμένο – λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και τους αναπαραγωγικούς στόχους της γυναίκας.

Τι μπορεί να κάνει η ασθενής για να ανακουφιστεί

Εκτός από τις ιατρικές θεραπείες, υπάρχουν και μερικές πρακτικές συμβουλές αυτοφροντίδας που μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων:

Θερμότητα: Ζεστά μπάνια ή μια θερμοφόρα στην κάτω κοιλιά χαλαρώνουν τους πυελικούς μύες και μειώνουν τις κράμπες. Η τοπική ζέστη μπορεί να προσφέρει σημαντική ανακούφιση κατά τις δύσκολες ημέρες της περιόδου.
Αναλγητικά φάρμακα: Η λήψη ενός μη-στεροειδούς αντιφλεγμονώδους (π.χ. ιβουπροφαίνη, ναπροξένη) λίγο πριν ή με την έναρξη της περιόδου μπορεί να μειώσει τον πόνο της δυσμηνόρροιας. Αυτά τα φάρμακα μειώνουν τις προσταγλανδίνες που προκαλούν τις επώδυνες συσπάσεις.
Σωματική άσκηση: Η ήπια άσκηση και οι διατάσεις μπορούν να βοηθήσουν με φυσικό τρόπο – η κίνηση απελευθερώνει ενδορφίνες, οι οποίες είναι φυσικά παυσίπονα του οργανισμού. Πολλές γυναίκες βρίσκουν ανακούφιση με δραστηριότητες όπως η γιόγκα, το περπάτημα ή η κολύμβηση. Αν και η επιστημονική τεκμηρίωση είναι περιορισμένη ως προς την αποτελεσματικότητα της άσκησης ειδικά για την ενδομητρίωση, η βελτίωση της φυσικής κατάστασης γενικά ωφελεί την υγεία και μπορεί να μειώσει το στρες που επιτείνει τον πόνο.
Φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους: Ειδικές ασκήσεις χαλάρωσης των μυών του πυελικού εδάφους, υπό την καθοδήγηση φυσικοθεραπευτή, μπορούν να μειώσουν τον πυελικό πόνο. Η χρόνια ένταση των μυών λόγω του πόνου μπορεί να χειροτερεύει τα συμπτώματα, οπότε η εκμάθηση τεχνικών χαλάρωσης είναι χρήσιμη.
Εναλλακτικές θεραπείες: Μερικές γυναίκες αναφέρουν ότι βοηθούνται από μεθόδους όπως βελονισμός ή συμπληρώματα (π.χ. βιταμίνη B1, μαγνήσιο ή ωμέγα-3 λιπαρά οξέα) για την ανακούφιση του πόνου. Ο βελονισμός έχει δείξει κάποια προκαταρκτικά θετικά αποτελέσματα στην μείωση του πόνου της ενδομητρίωσης, όμως συνολικά οι μελέτες είναι λίγες και με αντικρουόμενα αποτελέσματα. Πάντα να συμβουλεύεστε τον γιατρό πριν δοκιμάσετε συμπληρώματα ή εναλλακτικές θεραπείες, καθώς μπορεί να αλληλεπιδρούν με την κύρια θεραπεία ή να μην ενδείκνυνται στη δική σας περίπτωση.
Διαχείριση στρες και υποστήριξη: Η ψυχολογική υποστήριξη είναι σημαντική σε μια χρόνια επώδυνη κατάσταση όπως η ενδομητρίωση. Τεχνικές χαλάρωσης (διαλογισμός, ασκήσεις αναπνοών) και η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης με άλλες γυναίκες που αντιμετωπίζουν ενδομητρίωση μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του άγχους ή της καταθλιπτικής διάθεσης που συχνά συνοδεύει την πάθηση. Μην διστάσετε να μιλήσετε ανοιχτά στον περίγυρό σας και στον γιατρό σας για τον πόνο που βιώνετε – η δυσμηνόρροια της ενδομητρίωσης δεν είναι “φυσιολογικός πόνος περιόδου”, και υπάρχουν λύσεις.

Τέλος, θυμηθείτε ότι η αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης συχνά απαιτεί χρόνο και υπομονή. Κάθε γυναίκα ανταποκρίνεται διαφορετικά στις θεραπείες, οπότε μπορεί να χρειαστεί δοκιμή διαφόρων προσεγγίσεων μέχρι να βρεθεί τι λειτουργεί καλύτερα για εσάς. Με τη σωστή ιατρική φροντίδα και υποστήριξη, τα συμπτώματα μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο και οι γυναίκες με ενδομητρίωση μπορούν να ζήσουν μια πλήρη και δραστήρια ζωή, απαλλαγμένη από τους περιορισμούς που επιβάλλει ο πόνος της περιόδου. Εάν υποψιάζεστε ότι μπορεί να πάσχετε από ενδομητρίωση, συμβουλευτείτε τον γυναικολόγο σας – η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά στην ποιότητα ζωής σας