HPV και βιταμίνες: έχουν αποτέλεσμα;

Ο ιός HPV (Human Papillomavirus) είναι η συχνότερη σεξουαλικώς μεταδιδόμενη λοίμωξη. Συνήθως είναι ασυμπτωματικός και στο 80–90% των περιπτώσεων το ανοσοποιητικό σύστημα τον εξαλείφει μέσα σε ~1–2 έτη. Η έγκαιρη «φυσική κάθαρση» του ιού είναι ζωτικής σημασίας για να αποφύγουμε προκαρκινικές βλάβες (όπως CIN) και καρκίνο (κολπικό, τραχηλικό κ.ά.). Ωστόσο, σε ένα 10–20% των περιπτώσεων το HPV επιμένει και τότε αυξάνεται ο κίνδυνος για εξέλιξη σε καρκίνο. Η χρήση βιταμινών και μικροθρεπτικών έχει ερευνηθεί ως τρόπος ενίσχυσης του ανοσοποιητικού και ενδεχόμενης αύξησης του ρυθμού φυσικής υποστροφής του ιού.

Ο ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος

Εικόνα: Ηλεκτρονική μικροφωτογραφία εστίας κερατινοκυττάρων με σωματίδια HPV στα πυρηνικά διαμερίσματα. Το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει και καταπολεμά τον HPV μέσω έμφυτων (φυσικών) και επίκτητων μηχανισμών. Τα κύτταρα Langerhans στο επιθήλιο και οι φυσικοί φονείς (NK cells) συμμετέχουν στην πρώιμη άμυνα, ενώ οι ειδικοί Τ-λεμφοκύτταρα αναγνωρίζουν τα μολυσμένα κύτταρα και τα εξουδετερώνουν. Όταν το ανοσοποιητικό είναι ισχυρό, ο ιός αποβάλλεται αυτόματα μέσα σε 1–2 χρόνια. Σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα (π.χ. HIV) η επίμονη μόλυνση είναι πολύ συχνή. Γενικώς, παράγοντες όπως η διατροφή, το στρες, το κάπνισμα ή η ηλικία επηρεάζουν την ανοσολογική απόκριση στον HPV. Παράδειγμα: διαπιστώθηκε ότι μια δοσολογία βιταμίνης D μπορεί να «ξεκινήσει» το ανοσοποιητικό να εξαλείψει ευκολότερα τα κύτταρα με HPV.

Ερευνώμενες βιταμίνες

Πολλές κλινικές μελέτες έχουν εξετάσει συγκεκριμένες βιταμίνες και τη σχέση τους με την επίμονη HPV λοίμωξη και τις αλλοιώσεις CIN. Έτσι, βρέθηκαν:

• Βιταμίνη D: Έλλειψη βιταμίνης D συνδέεται με αυξημένη επίμονη HPV λοίμωξη και υψηλότερο CIN. Δοκιμές έδειξαν ότι σε γυναίκες με CIN1 η συμπλήρωση βιταμίνης D (50.000 IU/εβδ. για 6 μήνες) αύξησε σημαντικά την υποστροφή των βλαβών σε σύγκριση με εικονικό φάρμακο. Η θεωρία είναι πως η D ενισχύει την αντι-ιική αντίδραση των κυττάρων και ρυθμίζει φλεγμονώδεις οδούς.

• Βιταμίνη C: Ισχυρό αντιοξειδωτικό που «φουσκώνει» το ανοσοποιητικό. Μελέτες συσχέτισης έδειξαν πως υψηλή πρόσληψη βιταμίνης C με το διαιτολόγιο σχετίζεται με μικρότερο κίνδυνο εξέλιξης CIN και καρκίνου τραχήλου. Επιπλέον, σε ασθενείς με καρκίνο τραχήλου βρέθηκαν χαμηλά επίπεδα Vit C πλάσματος, συνδεόμενα με επιμονή αλλοιώσεων

• Βιταμίνη E: Λιποδιαλυτό αντιοξειδωτικό. Κλινικές παρατηρήσεις δείχνουν ότι άνδρες και γυναίκες με υψηλότερη πρόσληψη βιταμίνης E είχαν χαμηλότερα ποσοστά HPV μόλυνσης. Σε γυναίκες, μεγάλη πρόσληψη α-τοκοφερόλης συνδέθηκε με κατά 66% μείωση του κινδύνου CIN2/3 ή καρκίνου. Συμπερασματικά, Vit E φαίνεται να προστατεύει τα επιθηλιακά κύτταρα του τραχήλου.

• Φολικό οξύ (βιτ. Β9) και Β12: Απαραίτητα για τη σύνθεση και επιδιόρθωση του DNA. Υψηλά επίπεδα φολικού και Β12 συσχετίστηκαν με σημαντικά χαμηλότερη πιθανότητα ανίχνευσης HPV υψηλού κινδύνου. Η επαρκής πρόσληψη μειώνει τις μεταλλάξεις και την έκφραση του ιού. Κλινικές μελέτες συνδυασμού EGCG (από πράσινο τσάι) με φολικό και B12 έδειξαν καθαρή υποστροφή HPV στο 85,8% των ασθενών μετά από 6 μήνες.

• Βιταμίνη A / β-καροτένιο: Σημαντική για τη θρέψη των βλεννογόνων. Μελέτες αναφέρουν ότι υψηλή πρόσληψη βιτ. Α (π.χ. >12.700 IU/ημέρα) σχετίστηκε με ~50% μείωση κινδύνου καρκίνου τραχήλου. Χαμηλά επίπεδα βιτ. Α συχνά παρατηρούνται σε CIN1 ασθενείς. Ο β-καροτένιος (προβιταμίνη Α από καρότα/κολοκυθάκια) μπορεί να μετατραπεί οργανικά σε βιταμίνη Α, βοηθώντας στο ανοσοποιητικό.

Ιχνοστοιχεία και άλλα μικροθρεπτικά

Πέραν των βιταμινών, σημαντικά αναδεικνύονται και τα ιχνοστοιχεία και αντιοξειδωτικά:

• Ψευδάργυρος (Zn): Κλειδί για τη λειτουργία των Τ και Β κυττάρων. Σε έρευνα Ιταλίας, ανώτερη πρόσληψη ψευδαργύρου συσχετίστηκε με χαμηλότερα ποσοστά hrHPV μόλυνσης. Πιλοτική κλινική μελέτη έδειξε ότι η συμπλήρωση με ψευδάργυρο (ζελατίνα ψευδαργύρου 220mg ~ 50mg Zn καθημερινά για 3 μήνες) σε γυναίκες HPV+ αύξησε σημαντικά το ποσοστό κάθαρσης του HPV και την υποστροφή βλάβης.

• Σελήνιο (Se): Αντιοξειδωτικό ιχνοστοιχείο (συντεταγμένο στις σεληνοπρωτεΐνες). Μελέτη στη Νιγηρία έδειξε ότι τα επίπεδα σεληνίου στο αίμα ήταν σημαντικά χαμηλότερα όσο χειρότερη ήταν η CIN αλλοίωση (p=0.021). Επομένως, χαμηλό σελήνιο προάγει την εξέλιξη HPV-εξεργασίας.

• Πολυφαινόλες/Αντιοξειδωτικά: Ουσίες όπως το EGCG του πράσινου τσαγιού έχουν απευθείας αντι-ιική δράση και ενισχύουν την επίδραση αντικαρκινικών θεραπειών. Κλινικές δοκιμές δείχνουν ότι συνδυαστικά συμπληρώματα π.χ. EGCG+φολικό+Β12 αυξάνουν την κάθαρση HPV και την υποστροφή αλλοιώσεων.

• Προβιοτικά: Οι γαλακτοβάκιλλοι (π.χ. Lactobacillus rhamnosus) φαίνεται να βελτιώνουν τη μικροχλωρίδα του κόλπου. Πιλοτική μελέτη σε γυναίκες με HPV+ CIN1 έδειξε ότι καθημερινή κατανάλωση προβιοτικής κρέμας αύξησε τον ρυθμό καθαρισμού των κυτταρικών ανωμαλιών (60% έναντι 31% στον έλεγχο). Αν και οι μελέτες είναι λίγες, ενθαρρυντικά σημάδια δείχνουν ότι τα προβιοτικά μπορεί να επιταχύνουν τη φυσική κάθαρση του HPV.

Τι δείχνουν οι κλινικές μελέτες

Πολλές κλινικές έρευνες εξετάζουν πώς διατροφή και συμπληρώματα επηρεάζουν την υποστροφή του HPV:

• Δοκιμή συμπληρώματος βιταμίνης D (50.000 IU ανά 2 εβδομάδες) σε γυναίκες με CIN1 έδειξε σημαντική αύξηση της υποστροφής των βλαβών στον αντίστοιχο πληθυσμό.

• Σε τυχαιοποιημένη δοκιμή ψευδαργύρου, το 70% των γυναικών στο πρωτόκολλο Zn απαλλάχτηκε του HPV έναντι 40% στην ομάδα ελέγχου.

• Πειραματικό σκεύασμα EGCG (200 mg) + φολικό 400 μg + Β12 1 mg + υαλουρονικό οξύ έδωσε 85.8% κάθαρση HPV σε 6 μήνες, με 92.3% πλήρη ύφεση αλλοιώσεων.

• Σε μικρές μελέτες χωρίς χάπι αλλά βασισμένες σε διατροφή, υψηλή πρόσληψη φρούτων/λαχανικών συσχετίστηκε με μεγαλύτερη πιθανότητα καθαρισμού HPV σε γυναίκες με θετικό τεστ (NHANES).

• Σε άνδρες δεν έχουν γίνει τόσες μελέτες, αλλά μία ανάλυση NHANES έδειξε ότι π.χ. για άνδρες (HPV στο πέος) η υψηλή πρόσληψη βιτ. Ε επίσης σήμαινε χαμηλότερο κίνδυνο HPV.

Ο καλύτερος γυναικολόγος σύμφωνα με τους ασθενείς – με πάνω από 1.000 αξιολογήσεις – Dr. I. Ράπτης

Διαφορές δράσης ανδρών vs γυναικών

Οι περισσότερες μελέτες αφορούν γυναίκες (κολπικό HPV). Πάντως φαίνεται ότι σε βασικούς μηχανισμούς δεν υπάρχει θεμελιώδης διαφορά. Για παράδειγμα, σε μια ανάλυση διαπιστώθηκε ότι τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες η υψηλή πρόσληψη βιτ. Ε συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο HPV υψηλού κινδύνου στα γεννητικά όργανα (κολπικά σε γυναίκες, πεϊκά σε άνδρες). Είναι γνωστό ότι το 4/5 των γυναικών μολύνεται HPV μέχρι τα 50 έτη και επίσης ο ιός είναι πολύ συχνός και στους άνδρες (συνήθως ασυμπτωματικός). Πιθανόν οι ορμονικές διαφορές και η φυσική μικροχλωρίδα του κόλπου παίζουν ρόλο, αλλά η πλειονότητα των βιταμινών (π.χ. D, C, Β9) φαίνεται να ωφελεί εξίσου και τα δύο φύλα. Σε κάθε περίπτωση, οι μελέτες σε άνδρες είναι περιορισμένες.

Χρήση συμπληρωμάτων: Δόσεις και ασφάλεια

Αν και η ιδανική πρόσληψη είναι μέσω τροφών, η συμβολή συμπληρωμάτων μπορεί να βοηθήσει ειδικά σε περιπτώσεις έλλειψης ή επίμονου HPV. Γενικές οδηγίες ημερήσιων αναγκών (για ενήλικες) από τον Οργανισμό Διατροφής του NIH:

• Βιταμίνη D: RDA ~600 IU (15 μg), UL 4000 IU (100 μg). Κλινικά, για να αυξηθούν τα επίπεδα 25(OH)D >30 ng/mL συχνά χρειάζονται 1000–2000 IU/ημέρα. Υπερβολική δόση (>4.000 IU/ημέρα) μπορεί να προκαλέσει υπερασβεστιαιμία και βλάβη νεφρών.

• Βιταμίνη C: RDA ~75–90 mg, UL 2000 mg. Δοσολογία >1000 mg μειώνει απορρόφηση (μία δόση 1000 mg δίνει ~50% απορρόφηση). Δοσολογίες >3–5 g/ημέρα μπορεί να προκαλέσουν διάρροια, ουρολιθίαση σε ευπαθείς. Σε συνήθη δόση (<1–2 g), θεωρείται ασφαλές.

• Βιταμίνη Ε: RDA 15 mg (22 IU), UL 1000 mg (α-τοκοφερόλης). Δόσεις >400 IU/ημέρα μακροχρόνια έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο αιμορραγίας και σε κάποιες μελέτες με υψηλότερη θνητότητα. Γενικά, αν δεν υπάρχει έλλειψη, συνιστάται 100–400 IU/ημέρα μόνο όταν συνταγογραφείται.

• Φολικό οξύ (Β9): RDA 400 μg DFE (ή ~400 μg φολικού), UL 1000 μg φολικού. Συστήνεται για εγκύους (600 μg) για πρόληψη δυσρύθμιστης βιτ. B12. Δεν πρέπει να λαμβάνεται αλόγιστα >1 mg χωρίς επίβλεψη, γιατί μπορεί να συγκαλύψει έλλειψη B12.

• Βιταμίνη B12: RDA 2.4 μg, δεν έχει UL (υδατοδιαλυτή). Δοξολογία 1–2 μg/ημέρα καλύπτει πλήρως τις ανάγκες. Ασφαλές ακόμη και σε υψηλές δόσεις, καθώς η περίσσεια απεκκρίνεται. Έλλειψη δίνει αναιμία και νευρολογικά συμπτώματα.

• Βιταμίνη A/Β-καροτένιο: RDA ~900 μg RAE (3000 IU) για άνδρες, 700 μg (2300 IU) για γυναίκες. UL προφορμας (ρετινόλης) 3000 μg. Υπερβολική λήψη ρετινόλης (π.χ. >10.000 IU/ημέρα επί μακρόν) προκαλεί τοξικότητα (ηπατική δυσλειτουργία, υπερβολική ασβεστιαιμία, τερατογένεση σε εγκύους). Ο β-καροτένιος από διατροφή θεωρείται ασφαλής.

• Ψευδάργυρος: RDA ~11 mg (άντρες), 8 mg (γυναίκες)v, UL 40 mg. Δόσεις >40 mg/ημέρα μπορεί να προκαλέσουν ναυτία, εμετό και μειωμένη απορρόφηση χαλκού (αναιμία). Χρήση >50 mg/ημέρα πρέπει μόνο υπό ιατρική επίβλεψη.

• Σελήνιο: RDA 55 μg, UL 400 μg. Μεγαλύτερες δόσεις (>400 μg) προκαλούν τριχόπτωση, πετρωδίαση νυχιών, νευρολογικά συμπτώματα. Δοσολογίες 100–200 μg/ημέρα (π.χ. 2–3 Brazil nuts) θεωρούνται ανεκτές.

• Επιπλέον: Ορισμένα φυτοσυστατικά (π.χ. πολυφαινόλες) δεν έχουν επίσημο RDA, αλλά π.χ. EGCG έχει μελετηθεί στα 100–300 mg/ημέρα. Μεγάλες δόσεις του (πάνω από 800 mg/ημέρα) έχει αναφερθεί ότι μπορεί να προκαλέσουν ηπατική τοξικότητα (σε μεμονωμένα άτομα). Τα προβιοτικά συνήθως χορηγούνται σε δόση 10^8–10^10 CFU (σε ουδέτερα τρόφιμα ή ως κρέμα), με εξαιρετικά σπάνιες παρενέργειες (π.χ. ήπιες γαστρεντερικές διαταραχές), εφόσον δεν υπάρχει σοβαρή ανοσοκαταστολή.

Το συμπέρασμα είναι ότι καλό ισορροπημένο διαιτολόγιο (πλούσιο σε φρούτα, λαχανικά, ψάρια, ξηρούς καρπούς) προάγει το ανοσοποιητικό και ίσως επιταχύνει την κάθαρση HPV. Ωστόσο, σε περιπτώσεις επίμονου HPV και προδιαθεσικών παραγόντων (π.χ. υψηλού κινδύνου τύπος HPV, προϋπάρχουσες αλλοιώσεις CIN) τα στοχευμένα συμπληρώματα (βιταμίνη D, φολικό, ψευδάργυρο, κ.ά.) μπορούν να βοηθήσουν – πάντα σε συνεννόηση με ιατρό, δεδομένου του πεπερασμένου ορίου πρόσληψης που αναφέρουν οι επίσημες οδηγίες

Πίνακας: Μικροθρεπτικά και ρόλος στον HPV

– καλύτερος γυναικολόγος – καλύτεροι γυναικολόγοι – κορυφαίοι γυναικολόγοι στην Anydoctor