Κιρσοί στα πόδια: από αισθητικό πρόβλημα σε σοβαρή πάθηση

Οι κιρσοί είναι διογκωμένες, φουσκωμένες φλέβες κυρίως στα κάτω άκρα, που εμφανίζονται όταν οι βαλβίδες τους δεν λειτουργούν σωστά. Κανονικά οι φλέβες φέρνουν το αίμα πίσω στην καρδιά και οι βαλβίδες εμποδίζουν την ανάδρομη ροή. Όταν όμως οι βαλβίδες «ανοίγουν» ή φθείρονται, το αίμα λιμνάζει στις φλέβες, οι οποίες διογκώνονται και στρεβλώνονται. Οι κιρσοί εμφανίζονται σαν φουσκωμένες, συστρεφόμενες μπλε ή μωβ φλέβες που προεξέχουν από το δέρμα των ποδιών. Υπάρχει και ήπια μορφή τους («σπασμένοι πόροι» ή πεζικάρια), αλλά στους κιρσούς οι φλέβες είναι μεγαλύτερης διαμέτρου και εμφανίζονται συχνά σαν «κορδόνια» κάτω από το δέρμα. Σε πολλούς ανθρώπους οι κιρσοί εκλαμβάνονται μόνο ως αισθητικό πρόβλημα, αλλά μπορεί να προκαλέσουν και αίσθημα βάρους, πόνο και άλλες ενοχλήσεις.

Παθοφυσιολογία – πώς και γιατί δημιουργούνται

Βασική αιτία των κιρσών είναι η ανεπάρκεια των φλεβικών βαλβίδων. Όταν αυτές δεν κλείνουν καλά, το αίμα αναρρέει αντίθετα προς την κατεύθυνση της καρδιάς και συγκεντρώνεται στις φλέβες. Το αποτέλεσμα είναι υπέρταση στις φλέβες των ποδιών (φλεβική υπερπίεση) που τις διατείνει ακόμα περισσότερο. Έτσι οι φλέβες επιμηκύνονται και συστρέφονται. Οι κύριοι προβλήματα εμφανίζονται στο επιφανειακό φλεβικό δίκτυο των κάτω άκρων (π.χ. μεγάλη σαφηνή φλέβα), το οποίο δεν υποστηρίζεται όσο το εν τω βάθει σύστημα. Η χρόνια στασιμότητα αίματος οδηγεί σε αραίωση του τοιχώματος της φλέβας και περαιτέρω διάταση. Μια έντονη περίπτωση φλεβικής στασιμότητας μπορεί τελικά να εξελιχθεί σε χρόνια φλεβική ανεπάρκεια (φλεβική ανεπάρκεια).

Παράγοντες κινδύνου

Οι βασικοί παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης κιρσών περιλαμβάνουν:

• Κληρονομικότητα: Αν κάποιος στην οικογένειά σας έχει κιρσούς, υπάρχει μεγαλύτερη προδιάθεση.

• Παχυσαρκία: Το επιπλέον σωματικό βάρος πιέζει τις φλέβες των ποδιών, δυσχεραίνοντας την κυκλοφορία.

• Ηλικία: Η φθορά των βαλβίδων αυξάνεται με το πέρασμα του χρόνου. Οι κιρσοί συχνά εμφανίζονται σε μεγαλύτερες ηλικίες.

• Φύλο: Οι γυναίκες νοσούν συχνότερα από κιρσούς. Οι ορμονικές αλλαγές (έμμηνος ρύση, εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση) και τα αντισυλληπτικά χαμηλώνουν τον τόνο των φλεβών, συμβάλλοντας στο πρόβλημα.

• Κυήσεις/Ορμόνες: Η εγκυμοσύνη αυξάνει τον όγκο αίματος και προκαλεί ορμονικές μεταβολές, διευκολύνοντας το «φούσκωμα» των φλεβών.

• Καθήμενη ή ορθοστατική εργασία: Πολύωρη ορθοστασία ή ακινησία εμποδίζει τη φυσιολογική ώθηση του αίματος προς τα πάνω, προκαλώντας στασιμότητα.

Οι άνδρες, αν και λιγότερο επιρρεπείς, έχουν επίσης τα ίδια προβλήματα όταν εκτίθενται σε αυτούς τους παράγοντες (π.χ. ηλικιωμένοι, παχύσαρκοι ή με έντονη ορθοστασία άνδρες). Οι ορμόνες των γυναικών όμως φαίνεται πως διαδραματίζουν μεγαλύτερο ρόλο, εξηγώντας γιατί οι γυναίκες εμφανίζουν συχνότερα κιρσούς.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα των κιρσών ποικίλλουν από απλά αισθητικά έως σημαντική δυσφορία. Συχνά υπάρχουν:

• Ορατές αλλοιώσεις: Οι κιρσώδεις φλέβες είναι συχνά μπλε ή μωβ, διογκωμένες και συστρεφόμενες, εμφανίζονται ως σκούρες γραμμές ή κόμποι κάτω από το δέρμα.

• Αίσθημα βάρους και πόνος: Συχνά οι ασθενείς νιώθουν “βαριά” ή πρησμένα πόδια, ειδικά προς το τέλος της ημέρας ή μετά από πολύωρη ορθοστασία.

• Μυϊκές κράμπες και κάψιμο: Μπορεί να εμφανίζονται νυκτερινές κράμπες στις γάμπες ή αίσθημα καύσου/τσούξιμο κατά μήκος των φλεβών.

• Πρήξιμο/οίδημα: Ιδιαίτερα στους αστραγάλους και τα πέλματα, πιθανόν από τη φλεβική στασιμότητα.

• Ερεθισμός/φαγούρα: Η γύρω περιοχή των κιρσών μπορεί να γίνει ερεθισμένη ή κνησμώδης.

Συνήθως τα συμπτώματα επιδεινώνονται όταν ο πάσχων στέκεται ή κάθεται για πολύ ώρα, ενώ μειώνονται όταν ανασηκώνει τα πόδια ή περπατά.

Πότε οι κιρσοί γίνονται επικίνδυνοι – Επιπλοκές

Οι περισσότεροι κιρσοί δεν είναι εξ αρχής επικίνδυνοι, αλλά με την πάροδο του χρόνου μπορεί να επιφέρουν επιπλοκές:

• Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια (φλεβική ανεπάρκεια): Η διάταση των φλεβών και η συνεχής στασιμότητα οδηγούν σε αυξημένη φλεβική πίεση. Με την πάροδο των ετών το δέρμα γύρω από τους αστραγάλους σκουραίνει (υπερμελάγχρωση) και γίνονται ευάλωτα σε φλεγμονές. Χωρίς έγκαιρη αντιμετώπιση, η χρόνια στάση μπορεί να εξελιχθεί σε φλεβικά έλκη (ανοιχτά, επώδυνα έλκη στη στήριξη του ποδιού, συνήθως κοντά στον αστράγαλο). Τα έλκη αυτά είναι συχνά δύσκολο να επουλωθούν λόγω της ελαττωμένης κυκλοφορίας.

• Θρομβοφλεβίτιδα (επιφανειακή θρόμβωση): Πρόκειται για τη δημιουργία θρόμβου (πηκτού αίματος) σε μια επιφανειακή φλέβα φλεβικού δικτύου. Αυτό συνοδεύεται από έντονο πόνο, σκλήρυνση και κοκκίνισμα κατά μήκος της φλέβας. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο θρόμβος περιορίζεται στην επιφανειακή φλέβα και δεν μεταφέρεται στην κυκλοφορία, όμως προκαλεί σημαντική ενόχληση.

• Βαθιά φλεβική θρόμβωση (DVT): Παρά την κύρια εμφάνιση στους κιρσούς του επιφανειακού δικτύου, η χρόνια φλεβική στασιμότητα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο βαθιών θρόμβων. Εάν σχηματιστεί θρόμβος σε εν τω βάθει φλέβα, μπορεί να προκληθεί έντονο πρήξιμο και πόνος στο πόδι. Επίσης υπάρχει ο κίνδυνος ο θρόμβος να αποσπαστεί και να μεταφερθεί στους πνεύμονες, προκαλώντας πνευμονική εμβολή. Αυτό το ενδεχόμενο καθιστά σοβαρό θέμα την παρακολούθηση των ασθενών με κιρσούς.

• Δερματικές αλλοιώσεις: Μαζί με τα έλκη, μπορεί να εμφανιστεί ξηρότητα, κνησμός (έκζεμα φλεβικής στάσης) και υπερμελάγχρωση (καφέ “κηλίδες” στο δέρμα) στις περιοχές με φλεβική συμφόρηση. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μια φλεβίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική αιμορραγία από πτώση μικρής πληγής, λόγω της υψηλής πίεσης στις φλέβες.

Εάν παρατηρήσετε νέο οξύ πόνο, απότομη διόγκωση ή κοκκίνισμα του ποδιού, είναι σημαντικό να ζητήσετε ιατρική βοήθεια άμεσα, καθώς μπορεί να υποκρύπτεται σοβαρή θρόμβωση ή λοίμωξη.

Διάγνωση

Για τη διάγνωση των κιρσών απαιτείται συνήθως κλινική εξέταση και υπερηχογράφημα φλεβών. Ο ιατρός εξετάζει τα πόδια όρθιος, αναζητώντας οίδημα και διευρυμένες φλέβες, και ρωτά για τα συμπτώματα (πόνος, κράμπες κ.λπ.). Στη συνέχεια γίνεται υπερηχογράφημα Doppler (διπλό υπερηχογράφημα) στα κάτω άκρα. Το υπερηχογράφημα αυτό είναι ανώδυνο και ελέγχει τη ροή του αίματος στις φλέβες και τη λειτουργία των βαλβίδων. Με τον τρόπο αυτό εντοπίζονται τα σημεία όπου υπάρχει παλινδρόμηση ή απόφραξη των φλεβών, καθώς και τυχόν θρόμβοι. Αυτή η εξέταση είναι απαραίτητη για τον ακριβή σχεδιασμό της θεραπείας. – καλύτερος αγγειοχειρουργός για κιρσούς.

Θεραπευτικές επιλογές

Ο στόχος της θεραπείας των κιρσών είναι να ανακουφιστεί το σύμπτωμα του ασθενούς και να αποφευχθούν οι επιπλοκές. Οι επιλογές περιλαμβάνουν:

• Συντηρητικές θεραπείες

  • Κάλτσες συμπίεσης: Η καθημερινή χρήση ειδικών ελαστικών καλτσών (διαβαθμισμένης συμπίεσης) είναι συχνά η πρώτη προσέγγιση. Οι κάλτσες συμπιέζουν ελαφρά τις φλέβες των ποδιών, βοηθώντας στην ομαλή επιστροφή του αίματος στην καρδιά. Πολλές δίνονται με συνταγή, ειδικά όταν οι κιρσοί προκαλούν συμπτώματα. Τα πλεονεκτήματά τους είναι ότι είναι μη επεμβατικές και μπορούν να βελτιώσουν άμεσα την κυκλοφορία, αλλά μειονέκτημα είναι ότι μπορεί να είναι άβολες για κάποιους και απαιτούν πιστή χρήση (σχεδόν καθημερινή) για να φανούν αποτελέσματα.

  • Άσκηση και ανύψωση ποδιών: Η φυσική άσκηση (π.χ. περπάτημα, κολύμβηση) ενισχύει την αντλία των μυών της γάμπας, βελτιώνοντας την φλεβική ροή. Επίσης συνιστάται τακτική ανύψωση των ποδιών (π.χ. τοποθέτηση σε υποπόδιο ή μαξιλάρια) μετά από πολύωρη ορθοστασία για ανακούφιση. Τα οφέλη περιλαμβάνουν τη μείωση του οιδήματος και τη στήριξη της κυκλοφορίας, ενώ ως μειονέκτημα αναφέρεται ότι δεν θεραπεύουν την παθολογία των βαλβίδων, αλλά βοηθούν μόνο στην πρόληψη της επιδείνωσης.

  • Διατροφή και τρόπος ζωής: Η διατήρηση φυσιολογικού βάρους μειώνει την πίεση στις φλέβες. Μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες και χαμηλή σε αλάτι μειώνει το οίδημα (το νάτριο προάγει κατακράτηση υγρών). Προτείνεται επίσης αποφυγή ψηλών τακουνιών – που επιδρούν αρνητικά στους μύες της γάμπας – και στενών ρούχων γύρω από μέση και πόδια, καθώς αυτά πιέζουν τις φλέβες. Καλό είναι να αποφεύγεται η πολύωρη ακινησία (όρθια ή καθιστή θέση) και να γίνεται συχνή αλλαγή στάσης για καλύτερη κυκλοφορία.
    Αυτές οι αλλαγές στον τρόπο ζωής προσφέρουν σημαντική ανακούφιση από τα συμπτώματα και επιβραδύνουν την εξέλιξη των κιρσών, αλλά από μόνες τους δεν εξαλείφουν πλήρως το πρόβλημα.

• Φαρμακευτικές θεραπείες

  • Φλεβοτονικά φάρμακα: Υπάρχουν ουσίες που ονομάζονται φλεβοτονικά (ή δροσμοτονωτικά) και βελτιώνουν την φλεβική κυκλοφορία. Κλασικά παραδείγματα είναι σκευάσματα με διοσμίνη/παρακεβαζίνη ή εκχύλισμα ιπποκαστανιάς. Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι φαρμακευτικά σκευάσματα βασισμένα σε φυτικές φλαβονοειδείς (όπως το μικρονιζέ φλάβονο-μαζικό διάλυμα MPFF που περιέχει διοσμίνη) μειώνουν τον πόνο και το οίδημα στα πόδια σε ασθενείς με χρόνια φλεβική νόσο. Τα φλεβοτονικά μπορούν να λαμβάνονται ως συμπλήρωμα για περίοδο 1–3 μηνών, ιδίως πριν ή μετά από διαδικασίες. Είναι γενικά ασφαλή, αλλά δεν αντικαθιστούν την ανάγκη χειρουργικής επέμβασης σε βαριές περιπτώσεις.

  • Αναλγητικά/αντιφλεγμονώδη: Για την ανακούφιση του πόνου και της φλεγμονής, χρησιμοποιούνται κοινά παυσίπονα όπως η παρακεταμόλη, καθώς και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) όπως ακετυλοσαλικυλικό οξύ (ασπιρίνη) ή ιβουπροφαίνη. Αυτά τα φάρμακα δεν επηρεάζουν τη δομή της φλέβας, αλλά βοηθούν στη μείωση του οιδήματος και του πόνου. Για παράδειγμα, η λήψη ιβουπροφαίνης ή και απλού σπρέι με αντιφλεγμονώδη μπορεί να προσφέρει γρήγορη ανακούφιση από τον πόνο. Σημείωση: Σε περιπτώσεις που λαμβάνονται αντιπηκτικά (π.χ. λόγω θρομβώσεων), η χρήση ΜΣΑΦ πρέπει να αποφασίζεται προσεκτικά από τον γιατρό.

• Επεμβατικές θεραπείες

  Όταν οι κιρσοί προκαλούν σοβαρά συμπτώματα ή επιπλοκές, μπορεί να απαιτηθεί επεμβατική αντιμετώπιση. Οι συνηθέστερες επεμβατικές μέθοδοι είναι:

  • Σκληροθεραπεία: Έγχυση ειδικού διαλύματος ή αφρού απευθείας στις κιρσώδεις φλέβες, το οποίο δημιουργεί ελεγχόμενη φλεγμονή και κατάρρευση της φλέβας. Οι φλέβες αυτές εξαφανίζονται σταδιακά μέσα σε εβδομάδες. Η σκληροθεραπεία είναι διαδικασία εξωτερικού ιατρείου, συνήθως χωρίς αναισθησία. Είναι αποτελεσματική για μικρότερες και μεσαίες φλέβες, αλλά μπορεί να απαιτούνται πολλαπλά ραντεβού αν οι φλέβες είναι εκτεταμένες.

  • Ενδαυλική καταστροφή με λέιζερ (EVLA): Μία λεπτή ίνα εισέρχεται στη φλέβα και διοχετεύεται λέιζερ ενέργεια, η οποία κλείνει τη φλέβα εσωτερικά. Δεν γίνονται τομές – η διαδικασία γίνεται με μικρή νήσκο και συχνά υπό τοπική αναισθησία. Αντίστοιχη τεχνική είναι η ραδιοσυχνότητα (RFA), όπου ένας καθετήρας εκλύει θερμότητα ραδιοσυχνοτήτων για να κλείσει τη φλέβα. Και οι δύο μέθοδοι χρησιμοποιούνται κυρίως για μεγαλύτερες φλέβες (όπως η μεγάλη σαφηνής). Διαρκούν περίπου 1–2 ώρες και ο ασθενής μπορεί να φύγει την ίδια ημέρα με ελαστική επίδεση/κάλτσες. Πλεονεκτούν γιατί επιτυγχάνουν οριστική αντιμετώπιση της κύριας φλέβας, αλλά μπορεί να προκαλέσουν προσωρινές καψίματα ή μελανιές και απαιτούν μετεγχειρητική ξεκούραση.

  • Απολίνωση και εξάλειψη φλέβας (λαίγουν και στρίπινγκ): Ο χειρουργός απολινώνει τη φλέβα κοντά στη βασική έκφυσή της (π.χ. στη βουβωνική χώρα) και κατόπιν τη βγάζει (strip) μέσω μικρών τομών. Πρόκειται για κλασική χειρουργική επέμβαση που γίνεται σε νοσοκομείο, συνήθως με αναισθησία. Το χρόνο ανάρρωσης (μελανιές, πόνος, οίδημα) είναι μεγαλύτερος (μερικές εβδομάδες) σε σχέση με τις πιο σύγχρονες μεθόδους. Πλεονέκτημα είναι ότι καθαρίζει άμεσα εκτεταμένες περιοχές, αλλά μειονέκτημα οι ουλές και ο μεγαλύτερος χρόνος αποκατάστασης.

  • Φλεβεκτομή (phlebectomy): Αφαίρεση μικρότερης κλίμακας φλεβών μέσω μικροσκοπικών τομών στο δέρμα. Συνήθως γίνεται υπό τοπική αναισθησία σε εξωτερικό ιατρείο. Οι τομές είναι πολύ μικρές και επομένως η μετεγχειρητική ουλή είναι ελάχιστη. Είναι κατάλληλη για τοπικές εξογκωμένες φλέβες που δεν αντιμετωπίζονται εύκολα με σκληροθεραπεία. Έχει πολύ γρήγορη ανάρρωση (λίγες ημέρες) και ελάχιστο πόνο, αλλά ενδείκνυται μόνο για διακριτές φλεβικές διογκώσεις (όχι για πολύ εκτεταμένο δίκτυο).

Πρόληψη

Για την πρόληψη εμφάνισης ή επιδείνωσης των κιρσών συνιστώνται μέτρα που βελτιώνουν τη φλεβική κυκλοφορία: συστηματική άσκηση, διατήρηση φυσιολογικού βάρους και υγιεινή διατροφή με χαμηλό αλάτι. Αποφυγή πολύωρης ορθοστασίας και καθιστικής ζωής, καθώς και περιοδική αλλαγή στάσης βοηθούν στον περιορισμό της φλεβικής στάσης. Κατά τη διάρκεια της μέρας προτιμάται άνετο, χαμηλό παπούτσι (χωρίς ψηλό τακούνι) ώστε να γυμνάζονται οι μύες των γαστροκνημίων. Επίσης, κατά τη διάρκεια του ύπνου ή σε περιόδους ανάπαυσης, συνίσταται να σηκώνετε τα πόδια ψηλά (π.χ. με μαξιλάρια κάτω απ’ τους αστραγάλους). Η συνέπεια σε αυτά τα μέτρα μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο επιδείνωσης των κιρσών και ανάπτυξης φλεβικής ανεπάρκειας.

Πίνακας θεραπειών

Ο παρακάτω πίνακας συνοψίζει τις βασικές θεραπείες για κιρσούς, με την τεχνική τους, τη διάρκεια, τον χρόνο ανάρρωσης και τα πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα:

• Καλύτερος Αγγειοχειρουργός στην Ελλάδα  –  Κορυφαίοι Αγγειοχειρουργοί στην AnyDoctor