Η κιρσοκήλη είναι η διάταση και διόγκωση του φλεβικού δικτύου του εφηβαίου (σηραγγώδες πλέγμα των σπερματικών φλεβών) που συγκρατεί τους όρχεις μέσα στο όσχεο. Πρόκειται για πολύ συχνό φαινόμενο (επηρεάζει περίπου το 15%-20% των ανδρών), εμφανίζεται συνήθως στην αριστερή πλευρά του όσχεου λόγω ανατομικών διαφορών στην έξοδο της αριστερής σπερματικής φλέβας. Ο ακριβής μηχανισμός δεν είναι πλήρως γνωστός, αλλά πιθανολογείται ότι ανεπάρκεια των αντιρροητικών βαλβίδων στις σπερματικές φλέβες οδηγεί σε παλινδρόμηση και στάση αίματος, με αποτέλεσμα τη χρόνια διάταση των φλεβών. Με το άνοιγμα της εφηβείας και την αύξηση της ροής αίματος στα γεννητικά όργανα, πολλοί άνδρες (συχνά με σκεπτόμενη ήδη από νεαρή ηλικία προδιάθεση) προσέχουν κιρσοκήλες που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμποδίσουν την κανονική ανάπτυξη του όρχι.
Συμπτώματα και Διάγνωση
Τα περισσότερα περιστατικά κιρσοκήλης είναι ασυμπτωματικά, αλλά όταν υπάρχουν ενοχλήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:
-
Ασθενή πόνο ή αίσθημα «βάρους» στο όσχεο (ή αχίτακτο άλγος) που συνήθως επιδεινώνεται με την ορθοστασία ή την άσκηση και υποχωρεί όταν ξαπλώσει κανείς.
-
Ορατή ή ψηλαφητή διόγκωση «σακούλας σκουληκιών» στην επιδιδυμίδα πάνω από τον όρχι (ιδιαίτερα αν η κιρσοκήλη είναι μεγάλη). Μικρότερες κιρσοκήλες μπορεί να μην γίνονται αντιληπτές χωρίς υπερηχογράφημα.
-
Διάφορα εύρηματα: ο όρχις μπορεί να φαίνεται μικρότερος σε μέγεθος, συχνά λόγω ατροφίας. Σε βαρύτερες περιπτώσεις αναφέρεται υπογονιμότητα (δυσκολία στην τεκνοποίηση).
Η διάγνωση βασίζεται κυρίως στην κλινική εξέταση και στη συμπληρωματική απεικόνιση:
-
Κλινική εξέταση: Ο γιατρός ψηλαφά το όσχεο και την επιδιδυμίδα ενώ ο ασθενής βρίσκεται όρθιος και μπορεί να του ζητηθεί να κάνει το Valsalva (να κρατήσει την αναπνοή και να κάνει κοιλιακή πίεση). Αυτή η μέθοδος κάνει τη φλεβική διάταση πιο εμφανή.
-
Υπερηχογράφημα Doppler όσχεου: Είναι μη-επεμβατικό και δίνει λεπτομερή εικόνα των φλεβών και της ροής στο όσχεο. Συνιστάται όταν η κλινική εξέταση είναι αμφίβολη ή για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και να αξιολογηθεί η βαρύτητά της.
-
Σπερμοδιάγραμμα και ορμονικός έλεγχος: Αν ο άνδρας έχει προβλήματα γονιμότητας, γίνεται σπερμοδιάγραμμα για να μετρηθεί αριθμός, κινητικότητα και μορφολογία σπερματοζωαρίων. Επίσης συνήθως ελέγχονται τα επίπεδα ορμονών (π.χ. τεστοστερόνης, FSH) για να αξιολογηθεί η επίπτωση του προβλήματος στις ορμονικές λειτουργίες.
Επιδράσεις στη Γονιμότητα και στην Ποιότητα του Σπέρματος
Η κιρσοκήλη θεωρείται σημαντικός παράγοντας ανδρικής υπογονιμότητας. Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι περίπου το 40% των περιπτώσεων ανδρικής υπογονιμότητας συνδέονται με την ύπαρξη κιρσοκήλης. Οι προτεινόμενοι μηχανισμοί περιλαμβάνουν την αύξηση της θερμοκρασίας στο όσχεο (λόγω φλεβικής στάσης) και την πρόκληση υπεροξειδωτικού στρες που βλάπτει την ωρίμανση των σπερματοζωαρίων. Με απλά λόγια, η παραμονή ζεστού αίματος στους όρχεις φαίνεται να διαταράσσει το ευαίσθητο περιβάλλον της σπερματογένεσης. Αποτέλεσμα είναι συχνά η παραγωγή «στρεσαρισμένου» σπέρματος: μειωμένος αριθμός σπερματοζωαρίων, χειρότερη κινητικότητα και μεγαλύτερο ποσοστό ανωμαλιών στη μορφολογία τους. Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι η κιρσοκήλη μπορεί να μειώσει την ακεραιότητα του DNA του σπέρματος (αύξηση του ποσοστού θραύσης DNA), κάτι που ακόμη περισσότερο επηρεάζει αρνητικά τη γονιμοποίηση και τη γονιμότητα. Σε γενικές γραμμές, οι άνδρες με κιρσοκήλη τείνουν να έχουν χειρότερη ποιότητα σπέρματος σε σύγκριση με φυσιολογικά άτομα.
Επιστημονική Τεκμηρίωση της Σχέσης Κιρσοκήλης – Στυτικής Δυσλειτουργίας
Η σχέση κιρσοκήλης και στυτικής δυσλειτουργίας (ΣΔ) δεν έχει μελετηθεί σε μεγάλο βάθος, αλλά υπάρχουν ενδείξεις συσχέτισης. Σύμφωνα με την Cleveland Clinic, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να αποδειχθεί άμεση αιτιότητα, αλλά “ενδέχεται να υπάρχει σύνδεσμος”. Σε ένα σημαντικό δημογραφικό δείγμα, βρέθηκε ότι οι νεότεροι άνδρες με ΣΔ είχαν υψηλή συσχέτιση με ιστορικό κιρσοκήλης ( λόγος πιθανοφάνειας OR=5.2 στην ηλικία 18–29 ετών). Συγκριτικά, οι ηλικιωμένοι άρρενες (άνω των 60) είχαν μικρότερη σχετική επίδραση. Ενδιαφέρον είναι ότι άνδρες με κιρσοκήλη οι οποίοι υποβλήθηκαν σε αποκατάσταση εμφάνιζαν χαμηλότερη συσχέτιση με ΣΔ (OR=1.92) σε σχέση με όσους δεν θεραπεύθηκαν (OR=3.09). Η υπόθεση είναι ότι η κιρσοκήλη μπορεί να συμβάλλει σε μειωμένη παραγωγή τεστοστερόνης (λόγω βλάβης των Λεϊδιγγίων), καθώς και σε χρόνια μικροφλεγμονή από φλεβική συμφόρηση, γεγονός που δυνητικά επηρεάζει τη λίμπιντο και τη στύση. Πάντως, απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για την τεκμηρίωση της σύνδεσης κιρσοκήλης με στυτική δυσλειτουργία και τον ακριβή μηχανισμό σύνδεσης.
Βελτίωση της Στύσης μετά από Αποκατάσταση Κιρσοκήλης
Πολλές τυχαιοποιημένες και προοπτικές μελέτες δείχνουν ότι η χειρουργική επιδιόρθωση της κιρσοκήλης (μικροχειρουργική ή λαπαροσκοπική) έχει θετικές επιδράσεις στις σεξουαλικές λειτουργίες σε ορισμένους ασθενείς. Συγκεκριμένα, παρατηρείται αύξηση της βαθμολογίας IIEF-5 (ένας δείκτης κατάταξης της στύσης) σε άνδρες με κιρσοκήλη και χαμηλή τεστοστερόνη (<300 ng/dL) μετά το χειρουργείο. Επιπλέον, σε μια προοπτική μελέτη σε άνδρες με κιρσοκήλη βρέθηκε σημαντική πτώση των περιπτώσεων ΣΔ μετά την αποκατάσταση: οι ασθενείς με ΣΔ μειώθηκαν από 44 πριν την επέμβαση σε 31 μετά 12 μήνες, ενώ στην ομάδα ελέγχου (χωρίς επέμβαση) τα περιστατικά ΣΔ παρέμειναν περίπου σταθερά. Αν και σε αυτή τη μελέτη η διαφορά ήταν οριακά μη στατιστικά σημαντική (p≈0.09), αποτελεί ένδειξη βελτίωσης. Συνολικά, μετά την κιρσοεκτομή οι περισσότεροι άνδρες εμφανίζουν αύξηση στα επίπεδα τεστοστερόνης (περίπου 80% των ασθενών δείχνουν σημαντική άνοδο, +100–140 ng/dL κατά μέσο όρο), γεγονός που συχνά συνδυάζεται με βελτίωση της λίμπιντο και της σεξουαλικής λειτουργίας. Αν και τα στοιχεία υποστηρίζουν θετική τάση, χρειάζονται περισσότερες μεγάλες κλινικές μελέτες για οριστικές συμπεράσματα.
Πότε Χρειάζεται Θεραπεία
Η αντιμετώπιση της κιρσοκήλης εξαρτάται από τα συμπτώματα και τους στόχους της θεραπείας. Οι διεθνείς οδηγίες (AUA/ASRM και EAU) συνιστούν χειρουργική αποκατάσταση σε άνδρες που επιζητούν τεκνοποίηση και έχουν ψηλαφητή κιρσοκήλη με παθολογικό σπερμοδιάγραμμα. Επιπλέον, σε εφήβους παρακολουθείται η ανάπτυξη των όρχεων· αν υπάρχει καθυστέρηση ή διάφορα στο μέγεθος των όρχεων, μπορεί να συζητηθεί επέμβαση. Η αντιμετώπιση ενδείκνυται ακόμη σε άνδρες με χρόνιο πόνο στο όσχεο που δεν υποχωρεί με συντηρητικά μέσα. Σε αντίθεση, άνδρες με ήπια κιρσοκήλη, φυσιολογική σπερμοδιάγραμμα και απουσία συμπτωμάτων δεν χρειάζονται απαραίτητα θεραπεία. Τέλος, σε επιλεγμένες περιπτώσεις με τεκμηριωμένο σύνδρομο υπογονοειδισμού (χαμηλή τεστοστερόνη) και συμπτώματα από αυτό, μπορεί να ληφθεί υπόψη χειρουργική επέμβαση, καθώς έχει δειχθεί ότι η κιρσοεκτομή αυξάνει τα επίπεδα των ανδρογόνων.
Θεραπευτικές Επιλογές και Τι να Περιμένει ο Ασθενής
Η θεραπεία της κιρσοκήλης είναι συνήθως χειρουργική, αλλά αρχικά δοκιμάζονται συντηρητικές μέθοδοι σε ήπιες περιπτώσεις: ξεκούραση, εφαρμογή πάγου, στήριξη του όσχεου (σφιχτό εσώρουχο ή ζωνάρι jockstrap) και μη συνταγογραφούμενα αντιφλεγμονώδη (π.χ. ιβουπροφαίνη) μπορούν να ανακουφίσουν τον πόνο. Αν όμως η κιρσοκήλη προκαλεί σημαντικά προβλήματα (υπογονιμότητα, πόνο, υπογονοειδισμό), επιλέγεται επεμβατική θεραπεία:
-
Χειρουργικές μέθοδοι: Η πλέον ενδεδειγμένη τεχνική είναι η μικροχειρουργική κιρσοεκτομή. Ο χειρουργός κάνει μικρή τομή στη βουβωνική χώρα και, υπό μικροσκόπιο, εντοπίζει και απολινώνει όλες τις διατεταμένες φλέβες. Διαρκεί ~2-3 ώρες. Ως εναλλακτική, υπάρχει η λαπαροσκοπική κιρσοεκτομή: μέσω 2-3 μικρών οπών στην κοιλιά ο χειρουργός στέλνει εργαλείο και κάμερα, και απολινώνει φλέβες υψηλά (διαρκεί ~30-40 λεπτά). Άλλες μέθοδοι περιλαμβάνουν ακτινολογικό εμβολισμό των φλεβών από ακτινολόγο διά μέσου ένεσης υλικού (εμβόλιμα coils) για απόφραξη της κιρσοκήλης.
-
Αποτελέσματα: Η χειρουργική αποκατάσταση επαναφέρει συχνά το φυσιολογικό μέγεθος του προσβεβλημένου όρχι (αν υπάρχει καθυστέρηση ανάπτυξης). Επίσης έχει φανεί αύξηση στον αριθμό και στη ζωτικότητα του σπέρματος και συνολική βελτίωση των παραμέτρων του σπέρματος. Πολλές σειρές ασθενών σημειώνουν αυξημένα ποσοστά εγκυμοσύνης μετά κιρσοεκτομή (σε μερικές αναφορές έως ~70%). Επιπλέον, όπως προαναφέρθηκε, οι περισσότεροι ασθενείς με υπόχονδρο του προβλήματος και χαμηλή τεστοστερόνη εμφανίζουν αύξηση στα επίπεδα τεστοστερόνης μετά την επέμβαση, πράγμα που μπορεί να βελτιώσει τη σεξουαλική λειτουργία και τη λίμπιντο.
-
Κίνδυνοι και ανάρρωση: Οι συνηθέστεροι κίνδυνοι από τη χειρουργική κιρσοεκτομή είναι δημιουργία υδροκήλης (συλλογή υγρού στο όσχεο), υποτροπή της κιρσοκήλης, μόλυνση ή μερική βλάβη της σπερματικής αρτηρίας. Η μετεγχειρητική φλεγμονή είναι συνήθως ήπια και αντιμετωπίζεται με αναλγητικά. Οι περισσότεροι άνδρες επιστρέφουν στις καθημερινές τους δραστηριότητες (εργασία, οδήγηση) εντός ~1 εβδομάδας, ενώ η πλήρης ανάρρωση υπολογίζεται γύρω στις 6 εβδομάδες.
Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή θεραπείας (ή μη) γίνεται σε συνεργασία με τον ουρολόγο, λαμβάνοντας υπόψη τα συμπτώματα, τους αναπαραγωγικούς στόχους και τους κινδύνους-οφέλη. Η έγκαιρη διερεύνηση και παρακολούθηση της κιρσοκήλης είναι σημαντική, ειδικά αν υπάρχουν προβλήματα γονιμότητας ή σεξουαλικής λειτουργίας.
Μπορεί να σας ενδιαφέρει:
Πηγές: Βασική τεκμηρίωση προέρχεται από διεθνείς ιατρικές πηγές και επιστημονικές μελέτες (Cleveland Clinic, Mayo Clinic, ιατρικά περιοδικά), οι οποίες υποστηρίζουν τα παραπάνω συμπεράσματα.
