Μαστεκτομή: Το Χειρουργείο Που Σου Σώζει τη Ζωή

Η μαστεκτομή είναι μια χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης ολόκληρου του μαστού. Πρόκειται για ένα από τα βασικά «όπλα» στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού – και πολλές φορές μπορεί κυριολεκτικά να σώσει ζωές. Ωστόσο, γύρω από τη μαστεκτομή υπάρχουν απορίες και ανησυχίες που ίσως δεν σας έχουν εξηγήσει επαρκώς. Σε αυτό το άρθρο, θα βρείτε με ιατρική ακρίβεια αλλά σε φιλικό τόνο, όλες τις πληροφορίες που χρειάζεστε: τι είναι η μαστεκτομή και γιατί γίνεται, ποιοι τύποι υπάρχουν, τι συμβαίνει πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το χειρουργείο, πώς είναι η ανάρρωση (με πρακτικές συμβουλές), πώς να προετοιμαστείτε ψυχολογικά, τι ισχύει με την επανορθωτική χειρουργική (πλαστική αποκατάσταση στήθους) και πώς θα προλάβετε τυχόν υποτροπή με σωστή επανεξέταση. Διαβάζοντας παρακάτω, θα είστε κατάλληλα ενημερωμένες – και πιο έτοιμες να αντιμετωπίσετε αυτή την πρόκληση με δύναμη και αισιοδοξία.

Τι είναι η μαστεκτομή και γιατί πραγματοποιείται

Μαστεκτομή ονομάζεται η χειρουργική αφαίρεση όλου του μαστού (μαζικού αδένα). Σε μια ολική (απλή) μαστεκτομή, ο χειρουργός αφαιρεί το σύνολο του μαστού, συμπεριλαμβανομένου του μαζικού αδένα, της θηλής, της θηλαίας άλω και του περισσότερου δέρματος. Υπάρχουν όμως και σύγχρονες παραλλαγές όπου διατηρείται μέρος του δέρματος ή και η θηλή, ώστε να διευκολυνθεί ένα καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα στην ανακατασκευή. Συνήθως, η μαστεκτομή γίνεται για θεραπεία καρκίνου του μαστού, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να γίνει προληπτικά (προφυλακτική μαστεκτομή) όταν μια γυναίκα έχει πολύ υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου (π.χ. φορέας γονιδίου BRCA).

Θεραπευτικά, η μαστεκτομή ενδείκνυται για πολλούς τύπους και στάδια καρκίνου του μαστού. Συχνά αποτελεί επιλογή σε διηθητικά καρκινώματα σταδίου I ή II, στο φλεγμονώδες καρκίνωμα ή όταν ο όγκος είναι πολυεστιακός (πολλαπλές εστίες στον ίδιο μαστό). Επίσης προτιμάται αν ο όγκος είναι μεγάλος σε σχέση με το μέγεθος του μαστού, ώστε η ογκεκτομή (μερική μαστεκτομή) να μην δώσει καλό αισθητικό αποτέλεσμα. Άλλες περιπτώσεις όπου η μαστεκτομή θεωρείται καλύτερη επιλογή είναι όταν έχει ήδη γίνει ακτινοθεραπεία στον μαστό στο παρελθόν (οπότε μια επανέκθεση σε ακτινοβολία είναι προβληματική), όταν υπάρχουν διάσπαρτες εκτεταμένες μικροαποτιτανώσεις στη μαστογραφία, ή αν για οποιονδήποτε λόγο η ασθενής δεν μπορεί να κάνει ακτινοθεραπεία (π.χ. κύηση, ορισμένα αυτοάνοσα δερματικά νοσήματα). Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση μεταξύ μαστεκτομής και ογκεκτομής (που συνοδεύεται από ακτινοθεραπεία) εξατομικεύεται. Γνωρίζουμε από μελέτες ότι η ογκεκτομή με ακτινοβολία προσφέρει ισοδύναμο ποσοστό επιβίωσης με την μαστεκτομή σε πολλά περιστατικά, αρκεί να ενδείκνυται η περιορισμένη επέμβαση. Η μαστεκτομή όμως προσφέρει ψυχική ασφάλεια σε ορισμένες γυναίκες, γιατί «αφαιρεί όλο τον μαστό, όλο τον καρκίνο». Επίσης, είναι απαραίτητη όταν ο καρκίνος υποτροπιάσει τοπικά μετά από προηγούμενη συντηρητική θεραπεία. Τέλος, όπως προαναφέρθηκε, μπορεί να γίνει προληπτικά σε γυναίκες υψηλού κινδύνου, μειώνοντας τον κίνδυνο μελλοντικού καρκίνου έως και 90-95%.

Ποιοι είναι οι τύποι μαστεκτομής – Ποια να επιλέξω;

Δεν υπάρχει μόνο ένα είδος μαστεκτομής. Ανάλογα με την έκταση της επέμβασης και τους ιστούς που αφαιρούνται, διακρίνουμε διάφορους τύπους μαστεκτομής. Στον παρακάτω πίνακα συνοψίζονται οι κυριότεροι τύποι, οι ενδείξεις τους, καθώς και τα βασικά πλεονεκτήματα/μειονεκτήματά τους:

Όπως φαίνεται, η επιλογή του τύπου εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της νόσου αλλά και τις προτιμήσεις της ασθενούς (π.χ. ορισμένες γυναίκες προτιμούν πιο ριζική λύση για ψυχολογική ασφάλεια, άλλες θέλουν να διατηρήσουν ό,τι περισσότερο μπορούν). Ο χειρουργός μαστού θα εξηγήσει τις επιλογές και θα καθοδηγήσει την ασθενή ώστε να πάρει τη σωστή απόφαση, σταθμίζοντας τα οφέλη και τους κινδύνους κάθε προσέγγισης.

Προεγχειρητική προετοιμασία: Τι να κάνετε πριν το χειρουργείο

Το διάστημα πριν τη μαστεκτομή είναι κρίσιμο για να οργανωθείτε σωστά – τόσο ιατρικά, όσο και πρακτικά στην καθημερινότητά σας. Αρχικά, θα γίνουν όλες οι απαραίτητες εξετάσεις (αιματολογικές, απεικονιστικές, έλεγχος καρδιάς/πνευμόνων αν χρειάζεται) και θα οριστεί η ημέρα του χειρουργείου. Ο χειρουργός ή η ομάδα του θα σας ενημερώσουν πότε και πού πρέπει να πάτε την ημέρα της επέμβασης, καθώς και τυχόν οδηγίες (π.χ. νηστεία από το προηγούμενο βράδυ, λήψη συγκεκριμένου σαπουνιού για μπάνιο). Αν πρόκειται να γίνει συνδυασμός με βιοψία λεφαδένα φρουρού, ίσως την προηγουμένη ή την ίδια μέρα της επέμβασης να σας χορηγηθεί ενέσιμα κοντά στον όγκο ένα ραδιενεργό σκεύασμα ή/και μπλε χρωστική, που θα «βάψει» τους λεμφαδένες-φρουρούς για να τους εντοπίσει ο χειρουργός. Αυτή η διαδικασία είναι σύντομη και ανώδυνη.

Πέρα από τα ιατρικά, φροντίστε και πρακτικά θέματα: συζητήστε με τον χειρουργό σας για όλα τα φάρμακα ή συμπληρώματα που παίρνετε (ίσως χρειαστεί να σταματήσετε κάποια πριν την επέμβαση, π.χ. αντιπηκτικά). Επίσης, διακόψτε το κάπνισμα αν καπνίζετε – ιδανικά 4 εβδομάδες πριν (και μετά) – διότι το κάπνισμα εμποδίζει την επούλωση και αυξάνει τον κίνδυνο λοιμώξεων. Σχεδιάστε τις ημέρες που θα λείψετε: πιθανότατα θα χρειαστεί να μείνετε στο νοσοκομείο 1 με 2 βράδια (σπανιότερα φεύγετε την ίδια μέρα), οπότε κανονίστε ποιος θα σας βοηθήσει στις δουλειές ή σε τυχόν παιδιά όσο θα αναρρώνετε. Ετοιμάστε από πριν το σπίτι σας για την επιστροφή: ανεβάστε ψηλά ό,τι θα χρειάζεστε (γιατί δεν θα μπορείτε να σηκώνετε τα χέρια πάνω από τους ώμους στην αρχή), κάντε μια γενική καθαριότητα και τακτοποίηση, και μαγειρέψτε ή προμηθευτείτε εύκολα γεύματα για την πρώτη εβδομάδα.

Καλό είναι επίσης να προμηθευτείτε άνερα, φαρδιά ρούχα: πουκάμισα ή πιτζάμες που κουμπώνουν/φερμουάρ μπροστά (δεν θα μπορείτε να σηκώσετε χέρια για μπλούζα που περνάει από το κεφάλι). Ένας ειδικός μεταχειρουργικός στηθόδεσμος (μαλακός, χωρίς μπανέλες, με θέση για να στηρίξει τυχόν παροχετεύσεις – τα σωληνάκια που βγαίνουν από την τομή) θα φανεί πολύ χρήσιμος από την πρώτη κιόλας μέρα. Μην ξεχάσετε να ετοιμάσετε μια τσάντα νοσοκομείου με όλα τα αναγκαία: άνετα ρούχα και παντόφλες για το εξιτήριο, είδη ατομικής υγιεινής, τα φάρμακα σας, το κινητό και φορτιστή, γυαλιά οράσεως (αν φοράτε φακούς επαφής, αφήστε τους – φέρτε τα γυαλιά σας), και οπωσδήποτε τα έγγραφα/αποτελέσματα εξετάσεων και ταυτότητα/βιβλιάρια.

Επιπλέον συμβουλή: Είναι φυσιολογικό να νιώθετε άγχος. Σκεφτείτε να μιλήσετε με άλλες γυναίκες που έχουν περάσει μαστεκτομή (π.χ. μέσω ομάδων υποστήριξης ή online κοινοτήτων). Η επικοινωνία αυτή μπορεί να σας δώσει πολύτιμα πρακτικά τιπς και να σας ανακουφίσει ψυχολογικά, βλέποντας ότι δεν είστε μόνη σε αυτή την πορεία. Ενημερωθείτε, κάντε τις ερωτήσεις σας στον γιατρό και ζητήστε βοήθεια από τους δικούς σας – η σωστή προετοιμασία θα κάνει την εμπειρία πιο ομαλή.

Πρακτικά βήματα πριν και μετά τη μαστεκτομή – μια σύντομη υπενθύμιση των σημαντικών προεγχειρητικών και μετεγχειρητικών ενεργειών για καλύτερη οργάνωση και ανάρρωση.

Πώς γίνεται η επέμβαση: Τι συμβαίνει κατά τη μαστεκτομή

Την ημέρα της επέμβασης, θα γίνει εισαγωγή στο νοσοκομείο και η απαραίτητη προετοιμασία στο χειρουργείο. Η μαστεκτομή συνήθως πραγματοποιείται υπό γενική αναισθησία – θα είστε δηλαδή σε βαθύ ύπνο καθ’ όλη τη διάρκειά της. Θα τοποθετηθεί ένας ενδοφλέβιος καθετήρας (ορό) και πιθανώς ουροκαθετήρας (για την παρακολούθηση των ούρων κατά τη διάρκεια της νάρκωσης). Ο χειρουργός θα κάνει την τομή στο δέρμα του μαστού (η θέση και το μήκος της εξαρτώνται από τον τύπο μαστεκτομής – π.χ. μπορεί να είναι μια οριζόντια τομή ή κυκλική γύρω από τη θηλαία άλω σε δερματοποιητικές τεχνικές) και θα αφαιρέσει προσεκτικά όλο τον ιστό του μαστού. Αν έχει προγραμματιστεί ταυτόχρονη αφαίρεση λεμφαδένων, είτε με βιοψία φρουρού λεμφαδένα είτε με μασχαλιαίο καθαρισμό, αυτό θα πραγματοποιηθεί στο ίδιο χειρουργικό χρόνο. Ο αφαιρεθείς ιστός (μαστός και λεμφαδένες) αποστέλλεται για ιστολογική εξέταση στο εργαστήριο, ώστε να ελεγχθεί αν υπάρχουν καρκινικά κύτταρα στα όρια ή στους λεμφαδένες – αυτό το αποτέλεσμα θα το μάθετε λίγες ημέρες αργότερα.

Εφόσον έχετε επιλέξει άμεση αποκατάσταση μαστού με πλαστικό χειρουργό, μόλις ολοκληρωθεί η μαστεκτομή θα αναλάβει ο πλαστικός να ξεκινήσει την ανακατασκευή (είτε τοποθετώντας ενθέματα σιλικόνης, είτε με κάποιο κρημνό από δικό σας ιστό – περισσότερα σχετικά παρακάτω). Διαφορετικά, αν δεν γίνεται άμεσα πλαστική, ο γενικός χειρουργός θα προχωρήσει στο κλείσιμο της τομής. Συνήθως χρησιμοποιούνται εσωτερικά απορροφήσιμα ράμματα (που δεν χρειάζεται να αφαιρεθούν). Στην περιοχή του μαστού θα τοποθετηθούν 1-2 παροχετεύσεις (σωληνάκια) που βγαίνουν από μικρές οπές στο δέρμα και καταλήγουν σε ένα μικρό πλαστικό δοχείο-σακουλάκι (για να συλλέγουν τα υγρά της πληγής). Αυτά τα drains είναι ραμμένα στη θέση τους ώστε να μη μετακινηθούν. Ο χειρουργός θα επιδέσει την περιοχή με αποστειρωμένες γάζες και έναν ελαστικό επίδεσμο ή θα σας φορέσει αμέσως τον ειδικό στηθόδεσμο στήριξης.

Η διάρκεια μιας μαστεκτομής χωρίς αποκατάσταση είναι συνήθως 1-3 ώρες, ανάλογα με την περίπτωση. Εάν συνδυάζεται με ταυτόχρονη επανορθωτική πλαστική επέμβαση, ο συνολικός χρόνος στο χειρουργείο παρατείνεται (μπορεί να διαρκέσει αρκετές ώρες επιπλέον, ειδικά αν πρόκειται για περίπλοκο αυτόλογο κρημνό).

Μετά το χειρουργείο: Τι να περιμένετε

Μετά την ολοκλήρωση της επέμβασης, θα μεταφερθείτε στην αίθουσα ανάνηψης (Recovery Room) μέχρι να ξυπνήσετε πλήρως από την αναισθησία. Οι ζωτικές σας λειτουργίες (πίεση, σφυγμός, αναπνοές) θα παρακολουθούνται στενά. Μόλις σταθεροποιηθείτε, θα επιστρέψετε στον θάλαμο νοσηλείας. Ο πόνος τις πρώτες ώρες/ημέρες ελέγχεται αποτελεσματικά με αναλγητικά – θα λάβετε ενδοφλέβια παυσίπονα αρχικά και κατόπιν από το στόμα μόλις μπορείτε. Είναι φυσιολογικό να νιώθετε μούδιασμα ή “τράβηγμα” στη μασχάλη ή στο πάνω μέρος του χεριού, αν αφαιρέθηκαν λεμφαδένες, λόγω ερεθισμού μικρών νεύρων. Αυτή η ενόχληση συνήθως βελτιώνεται με τον καιρό, αλλά μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες. Ο γιατρός ή ο φυσικοθεραπευτής θα σας δείξει ήπιες ασκήσεις χεριού/ώμου που μπορείτε να κάνετε για να ανακουφιστείτε και να προλάβετε τη δυσκαμψία.

Τις πρώτες 1-2 μέρες θα έχετε τις παροχετεύσεις στο μαστό. Το νοσηλευτικό προσωπικό θα σας δείξει πώς να τις χειρίζεστε (πώς να αδειάζετε και να μετράτε τα υγρά). Συνήθως αφαιρούνται όταν το υγρό μειωθεί κάτω από ένα όριο (π.χ. <30 ml/24ωρο) – αυτό μπορεί να πάρει από 2-3 ημέρες έως 1-2 εβδομάδες, οπότε κάποιες φορές φεύγετε από το νοσοκομείο με τα σωληνάκια και τα αφαιρεί ο γιατρός σας στο ιατρείο αργότερα. Πριν το εξιτήριο, θα λάβετε αναλυτικές οδηγίες για τη φροντίδα στο σπίτι: πώς να περιποιείστε την τομή και τις παροχετεύσεις, ποια σημάδια μόλυνσης να προσέχετε, τι δραστηριότητες να αποφεύγετε και πότε θα γίνει η επανεξέταση. Θα ενημερωθείτε επίσης αν και πότε μπορείτε να φορέσετε στηθόδεσμο ή προσωρινή προθεσμία στήθους (εάν δεν έγινε άμεση αποκατάσταση).

Τις πρώτες μέρες στο σπίτι, δώστε προτεραιότητα στην ξεκούραση και την επούλωση. Αναμένεται να νιώθετε κόπωση και ευαισθησία στο στήθος ή/και στο χέρι. Αποφύγετε την άρση βάρους, το σήκωμα των χεριών ψηλά και τις απότομες κινήσεις. Οι περισσότεροι χειρουργοί συστήνουν να μην σηκώνετε τίποτα βαρύτερο από ~5 κιλά για τουλάχιστον 4-6 εβδομάδες. Συνεχίστε τα παυσίπονα σύμφωνα με τις οδηγίες (συνήθως ήπια αναλγητικά αρκούν μετά τις πρώτες 3-4 μέρες). Θα σας δοθούν πιθανώς και προληπτικά αντιβίωση για λίγες μέρες, ανάλογα με την περίπτωση. Κρατήστε την τομή καθαρή και στεγνή· ο γιατρός θα σας καθοδηγήσει πότε μπορείτε να κάνετε μπάνιο ή ντους (συνήθως μετά από 2-3 μέρες, με προσοχή να μη μουσκέψει η πληγή). Παρατηρήστε για ενδείξεις μόλυνσης: έντονο κοκκίνισμα, πρήξιμο, πυρετό, εκροή πύου. Αν δείτε κάτι ανησυχητικό, επικοινωνήστε αμέσως με τον γιατρό.

Οι περισσότερες γυναίκες μπορούν να επιστρέψουν σε ελαφριές δραστηριότητες μέσα σε 2-3 εβδομάδες και στις πλήρεις καθημερινές δραστηριότητες σε περίπου 4-6 εβδομάδες μετά τη μαστεκτομή. Το διάστημα αυτό, είναι σημαντικό να τρέφεστε σωστά (μια ισορροπημένη διατροφή θα βοηθήσει την επούλωση) και να ενυδατώνεστε καλά. Η καλή φυσική κατάσταση θα επιταχύνει την ανάρρωση – μόλις μπορέσετε, κάντε μικρούς περιπάτους. Επίσης, ασκήσεις εύρους κίνησης για τον ώμο/βραχίονα (θα σας τις δείξει ο φυσικοθεραπευτής ή ο χειρουργός) θα αποτρέψουν την δυσκαμψία και το επώδυνο πάγωμα της άρθρωσης.

Πιθανές επιπλοκές και παρενέργειες

Κάθε χειρουργείο ενέχει κινδύνους, αν και στη μαστεκτομή σοβαρές επιπλοκές είναι σπάνιες. Άμεσες μετεγχειρητικές επιπλοκές μπορεί να περιλαμβάνουν: αιμάτωμα (συλλογή αίματος στην πληγή) ή ορώδη συλλογή (συλλογή διαυγούς υγρού, το λεγόμενο seroma, που μπορεί να χρειαστεί αναρρόφηση με σύριγγα). Επίσης, υπάρχει μικρός κίνδυνος λοίμωξης του χειρουργικού τραύματος – γι’ αυτό δίνονται αντισηπτικές οδηγίες και μερικές φορές αντιβίωση προληπτικά. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να παρουσιαστεί καθυστέρηση επούλωσης ή νέκρωση δέρματος στην περιοχή της τομής (ιδίως αν η αιμάτωση του δέρματος επηρεάστηκε).

Μακροπρόθεσμα, μερικές γυναίκες εμφανίζουν το λεγόμενο σύνδρομο μετεγχειρητικού πόνου μαστεκτομής– χρόνιος νευροπαθητικός πόνος ή μυρμήγκιασμα που επιμένει για μήνες, λόγω τραυματισμού μικρών νεύρων στο χειρουργείο. Αυτό αντιμετωπίζεται με ειδικά φάρμακα (νευροτροποποιητικά αναλγητικά) ή φυσικοθεραπεία. Επίσης, αν αφαιρέθηκαν πολλοί λεμφαδένες, υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης λεμφοιδήματος στο χέρι: πρήξιμο λόγω συσσώρευσης λεμφικού υγρού, επειδή διαταράχθηκε η λεμφική κυκλοφορία. Το λεμφοίδημα μπορεί να παρουσιαστεί ακόμη και μήνες ή χρόνια μετά. Για την πρόληψή του, θα διδαχθείτε ασκήσεις και τρόπους αποφυγής τραυματισμών/μολύνσεων στο συγκεκριμένο χέρι. Αν συμβεί, αντιμετωπίζεται με φυσικοθεραπείες (λεμφικό μασάζ, περίδεση) και ειδικά μανίκια συμπίεσης. Να σημειωθεί ότι με τις σύγχρονες τεχνικές (βιοψία φρουρού αντί για γενικό καθαρισμό λεμφαδένων) η συχνότητα λεμφοιδήματος έχει μειωθεί σημαντικά.

Ψυχολογική υποστήριξη και προσαρμογή

Μια μαστεκτομή δεν είναι μόνο σωματική δοκιμασία – είναι και μια ψυχολογική πρόκληση. Η απώλεια ενός μαστού, οι ουλές, οι αλλαγές στο σώμα, όλα αυτά μπορούν να επηρεάσουν βαθιά την εικόνα που έχετε για τον εαυτό σας και την συναισθηματική σας κατάσταση. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να νιώσετε θλίψη, φόβο, θυμό ή και ανακούφιση ταυτόχρονα. Κάθε γυναίκα αντιδρά διαφορετικά. Σημαντικό είναι να αναγνωρίσετε τα συναισθήματά σας και να μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια.

Πριν το χειρουργείο, ίσως βοηθήσει να μιλήσετε με έναν ψυχολόγο υγείας ή σύμβουλο. Ψυχολογική υποστήριξη από επαγγελματία, ειδικά κάποιον με εμπειρία σε ογκολογικούς ασθενείς, μπορεί να σας δώσει εργαλεία διαχείρισης του άγχους και του φόβου. Υπάρχουν ομάδες στήριξης (δια ζώσης ή διαδικτυακές) όπου θα συναντήσετε άλλες γυναίκες που πέρασαν τα ίδια – η ανταλλαγή εμπειριών συχνά προσφέρει τεράστια ανακούφιση και δύναμη. Αν έχετε σύντροφο, επικοινωνήστε ανοιχτά για όσα νιώθετε. Πολλές γυναίκες ανησυχούν για το αν θα παραμένουν ελκυστικές μετά την μαστεκτομή. Συζητήστε αυτές τις ανησυχίες – τις περισσότερες φορές ο/η σύντροφός σας θα σας εκπλήξει θετικά με την κατανόηση και τη στήριξή του. Μοιραστείτε τα συναισθήματά σας με τα αγαπημένα σας πρόσωπα, μη τα κρατάτε μέσα σας: θα κρατήσει δυνατή τη σχέση σας και θα σας βοηθήσει να προχωρήσετε μαζί.

Μετά την επέμβαση, μόλις αναρρώσετε σωματικά, δώστε χρόνο και στον εαυτό σας να προσαρμοστεί στη νέα εικόνα. Η πρώτη φορά που θα αντικρίσετε το στήθος σας στον καθρέφτη μπορεί να είναι δύσκολη. Να θυμάστε όμως: είστε πολύ περισσότερα από το στήθος σας. Η θηλυκότητα και η αυτοπεποίθησή σας δεν εξαρτώνται από ένα σημείο του σώματος. Εκατομμύρια γυναίκες επιβιώνουν από τον καρκίνο του μαστού και συνεχίζουν τη ζωή τους δυναμικά, με ή χωρίς αποκατάσταση. Αν εξακολουθείτε να αισθάνεστε έντονη θλίψη ή αγχος που σας καθηλώνει, μιλήστε με έναν ειδικό. Η συμβουλευτική ή η ψυχοθεραπεία (ατομική ή ομαδική) μπορεί να σας βοηθήσει να επεξεργαστείτε τις αλλαγές και να βρείτε νέες ισορροπίες.

Επίσης, μην παραμελείτε τη σεξουαλική σας υγεία. Οι θεραπείες του καρκίνου (μαστεκτομή, χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία) συχνά επηρεάζουν τη libido και τη σεξουαλική λειτουργία. Για παράδειγμα, η χημειοθεραπεία ή η ορμονική θεραπεία μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα εμμηνόπαυσης (ξηρότητα κόλπου, εξάψεις), επηρεάζοντας την ερωτική διάθεση. Αυτά τα ζητήματα είναι αντιμετωπίσιμα: συζητήστε με τον γυναικολόγο σας για λύσεις (λιπαντικά, ασκήσεις, ενδεχομένως φαρμακευτική βοήθεια) και με τον σύντροφό σας για νέους τρόπους τρυφερότητας. Η ψυχολογική υποστήριξη παίζει ρόλο και εδώ – μια συμβουλευτική ζεύγους ή η συμμετοχή σε ομάδες για γυναίκες με καρκίνο μαστού μπορεί να σας βοηθήσει να ανακτήσετε την αυτοπεποίθησή σας και στην ερωτική σας ζωή.

Αποκατάσταση μαστού: Επανορθωτική χειρουργική μετά τη μαστεκτομή

Μια βασική πληροφορία που ίσως δεν σας είπαν αρκετά, είναι ότι δεν χρειάζεται να ζήσετε μόνιμα χωρίς μαστό εφόσον εσείς δεν το θέλετε. Υπάρχει η δυνατότητα της επανόρθωσης του μαστού (breast reconstruction) με τη βοήθεια της πλαστικής χειρουργικής. Η αποκατάσταση μπορεί να γίνει άμεσα, στον ίδιο χειρουργικό χρόνο με τη μαστεκτομή, ή καθυστερημένα (μήνες ή χρόνια μετά, όταν ολοκληρωθούν τυχόν άλλες θεραπείες όπως ακτινοβολία/χημειοθεραπεία). Κάθε προσέγγιση έχει τα υπέρ και τα κατά της. Η άμεση αποκατάσταση προσφέρει το πλεονέκτημα ότι ξυπνάτε από το χειρουργείο ήδη με έναν νέο μαστό σχηματισμένο – τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά, αυτό μπορεί να είναι ευκολότερο. Ωστόσο, προσθέτει χρόνο στο χειρουργείο και ελαφρώς μεγαλύτερο κίνδυνο επιπλοκών. Η καθυστερημένη αποκατάσταση αποφεύγει την επιβάρυνση του αρχικού χειρουργείου, όμως σας αφήνει για ένα διάστημα χωρίς μαστό, κάτι που για μερικές γυναίκες είναι δύσκολο.

Οι κύριες μέθοδοι αποκατάστασης είναι δύο: είτε με ενθέματα σιλικόνης είτε με αυτόλογους ιστούς (δηλ. κρημνούς δέρματος/λίπους/μυών από άλλο σημείο του σώματος, όπως η κοιλιά ή η ράχη). Συχνά εφαρμόζεται συνδυασμός (π.χ. ένας μυοδερματικός κρημνός πλάτης + ένθεμα). Η απλούστερη τεχνική είναι η χρήση ενθέματος: αν δεν υπάρχει αρκετό δέρμα (σε ολική μαστεκτομή χωρίς διατήρηση δέρματος), τοποθετείται αρχικά ένας διατατήρας ιστών κάτω από τον θωρακικό μυ, ο οποίος σταδιακά γεμίζει με φυσιολογικό ορό τις εβδομάδες μετά το χειρουργείο, για να τεντώσει το δέρμα. Αργότερα, σε δεύτερο μικρό χειρουργείο, ο διατατήρας αφαιρείται και αντικαθίσταται από μόνιμο ένθεμα σιλικόνης. Αν έχει διατηρηθεί το δέρμα (skin-sparing ή nipple-sparing), συχνά μπορεί να τοποθετηθεί απευθείας μόνιμο ένθεμα την ώρα της μαστεκτομής, χωρίς διατατήρα. Τα σύγχρονα ενθέματα σιλικόνης είναι ασφαλή και δίνουν φυσικό σχήμα – όμως απαιτούν παρακολούθηση (π.χ. μαγνητική τομογραφία κάθε λίγα χρόνια για έλεγχο ρήξης). Να θυμάστε επίσης ότι η αποκατάσταση μαστού είναι νόμιμα κατοχυρωμένο δικαίωμα: οι ασφαλιστικοί οργανισμοί καλύπτουν το κόστος της πλαστικής αποκατάστασης μετά από μαστεκτομή (δεν θεωρείται αισθητική επέμβαση πολυτελείας, αλλά μέρος της αντιμετώπισης).

Εναλλακτικά, η αποκατάσταση με αυτόλογους ιστούς (όπως ο κρημνός τραμ/κοιλιακός ή ο κρημνός πλατέος ραχιαίου μυός) χρησιμοποιεί δικό σας δέρμα και λίπος για να διαμορφώσει νέο μαστό. Αυτές οι επεμβάσεις είναι πιο σύνθετες, με μεγαλύτερο χρόνο ανάρρωσης, αλλά προσφέρουν ίσως πιο “φυσική” αίσθηση στον νέο μαστό. Ο πλαστικός χειρουργός θα σας εξηγήσει ποια μέθοδος είναι κατάλληλη ανάλογα με το σώμα σας, τις προτιμήσεις σας και αν πρόκειται να κάνετε ακτινοθεραπεία (η ακτινοβολία μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς ένα ένθεμα, οπότε σε τέτοια περίπτωση ίσως προτιμηθεί αυτόλογος ιστός). Σημειώνεται ότι η αποκατάσταση συνήθως απαιτεί πολλαπτά στάδια: μετά τη βασική δημιουργία του όγκου του μαστού, μπορεί να χρειαστεί μια μικρή επέμβαση για δημιουργία θηλής, και στη συνέχεια τατουάζ θηλαίας άλω για αισθητικό αποτέλεσμα.

Κάποιες γυναίκες επιλέγουν να μην προβούν σε αποκατάσταση καθόλου. Αντ’ αυτού, μπορούν να χρησιμοποιούν μια εξωτερική πρόθεση μαστού (ένα ειδικό ένθετο που μπαίνει μέσα στο σουτιέν) ή και τίποτα – η επιλογή αυτή λέγεται “going flat”, δηλαδή να παραμείνει επίπεδο το θωρακικό τοίχωμα. Είναι μια απολύτως σεβαστή επιλογή: το να μην κάνετε αποκατάσταση σημαίνει λιγότερες επεμβάσεις, ταχύτερη ανάρρωση και αποφυγή των πιθανών επιπλοκών των προσθετικών υλικών. Από αισθητική άποψη, αρκετές γυναίκες που “μένουν flat” αναφέρουν ότι συνηθίζουν σύντομα τη νέα τους εικόνα. Υπάρχει μάλιστα και κίνηση υποστήριξης προς αυτή την επιλογή, με τεχνικές αισθητικής επίπεδης σύγκλεισης ώστε το στήθος να έχει συμμετρικό και ομαλό περίγραμμα μετά την επέμβαση. Το σημαντικό είναι να γνωρίζετε ότι έχετε επιλογές και να κάνετε αυτό που σας κάνει να νιώθετε καλύτερα.

(Εσωτερικός σύνδεσμος: Διαβάστε περισσότερα για την πλαστική αποκατάσταση στήθους, τις επιλογές ενθεμάτων και τα είδη επανόρθωσης μαστού στο σχετικό άρθρο μας: Ενθέματα σιλικόνης στήθους – σχεδιασμένα τόσο για αισθητική αυξητική όσο και για αποκατάσταση μετά από μαστεκτομή.)

Πρόληψη υποτροπής & παρακολούθηση μετά τη μαστεκτομή

Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας του αρχικού καρκίνου, το μέλημα στρέφεται στην πρόληψη της υποτροπής (δηλαδή να μην ξαναεμφανιστεί ο καρκίνος είτε τοπικά είτε απομακρυσμένα) και στην τακτική παρακολούθηση της υγείας σας. Ανάλογα με τα αποτελέσματα της ιστολογικής εξέτασης του μαστού και των λεμφαδένων, ο ογκολόγος σας μπορεί να συστήσει συμπληρωματικές θεραπείες (θεραπείες “adjuvant”): για παράδειγμα, ορμονοθεραπεία (εάν ο όγκος ήταν ορμονοεξαρτώμενος, π.χ. θετικός σε υποδοχείς οιστρογόνων) ή/και χημειοθεραπεία, ή στοχευμένη θεραπεία (εάν υπάρχει υπερέκφραση HER2 κ.λπ.). Αυτές οι θεραπείες μειώνουν την πιθανότητα μικροσκοπικά κύτταρα που τυχόν έχουν απομείνει να προκαλέσουν υποτροπή. Για παράδειγμα, η ορμονοθεραπεία με ταμοξιφαίνη ή αναστολέα αρωματάσης χορηγείται συνήθως για 5-10 χρόνια σε κατάλληλες ασθενείς, προστατεύοντας από επανεμφάνιση του καρκίνου. (Παρά τις ανεπιθύμητες ενέργειες όπως εξάψεις ή μειωμένη λίμπιντο, αξίζει να ακολουθείτε αυτές τις θεραπείες πιστά – είναι η “ασπίδα” σας έναντι του καρκίνου.) Επίσης, αν ο καρκίνος ήταν εκτεταμένος στους λεμφαδένες ή είχαν μείνει υπολειπόμενα καρκινικά κύτταρα κοντά στα όρια, μπορεί να συσταθεί ακτινοθεραπεία στο θωρακικό τοίχωμα μετά τη μαστεκτομή, για να “εξουδετερώσει” ό,τι πιθανώς απέμεινε (η ακτινοβολία μετά από μαστεκτομή συνιστάται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις υψηλού κινδύνου τοπικής υποτροπής). Όλες αυτές οι αποφάσεις λαμβάνονται από το ογκολογικό συμβούλιο που σας παρακολουθεί.

Σε ό,τι αφορά την παρακολούθηση (follow-up), θα έχετε τακτικά ραντεβού με τον γιατρό σας. Συνήθως, τον πρώτο χρόνο ανά 3-4 μήνες, και αραιότερα αργότερα. Σε κάθε επίσκεψη θα γίνεται κλινική εξέταση στο στήθος (ή στην περιοχή της αποκατάστασης) και στη μασχάλη, καθώς και έλεγχος του έτερου μαστού. Θα συζητάτε τυχόν συμπτώματα. Μια φορά τον χρόνο συνιστάται απεικονιστικός έλεγχος: αν έχει απομείνει ο άλλος μαστός, θα κάνετε μαστογραφία σε αυτόν (ή και υπέρηχο μαστού ανάλογα την περίπτωση). Αν και οι δύο μαστοί έχουν αφαιρεθεί, συνήθως δεν χρειάζεται μαστογραφία (εκτός αν υπάρχει κάποιο υπόλειμμα ιστού). Εάν έχει γίνει αποκατάσταση με ενθέματα, μπορεί να προτείνεται ανά διαστήματα μαγνητική τομογραφία για έλεγχο της ακεραιότητάς τους. Ο ογκολόγος μπορεί επίσης να προτείνει εξετάσεις αίματος ή άλλες εξετάσεις ρουτίνας. Σημαντικό είναι να διατηρείτε έναν υγιεινό τρόπο ζωής: έρευνες έχουν δείξει ότι η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους, η σωστή διατροφή (πλούσια σε λαχανικά, φρούτα, καλής ποιότητας πρωτεΐνες) και η τακτική άσκηση μειώνουν τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου του μαστού. Για παράδειγμα, μια δίαιτα τύπου μεσογειακής διατροφής με ελαιόλαδο και ψάρι έχει συσχετιστεί με μικρότερη πιθανότητα επανεμφάνισης του καρκίνου μαστού.

Τέλος, μην ξεχνάτε την ψυχική σας υγεία στην επιτήρηση. Κάθε έλεγχος μπορεί να φέρνει άγχος (το περίφημο “scanxiety”). Με τον καιρό συνήθως γίνεται ευκολότερο, αλλά αν βρείτε τον εαυτό σας να ανησυχεί υπερβολικά, μιλήστε με τον γιατρό σας ή έναν σύμβουλο. Υπάρχουν στρατηγικές και τεχνικές για να διαχειρίζεστε το άγχος της παρακολούθησης. Θυμηθείτε: η μαστεκτομή σάς έσωσε τη ζωή, και τώρα εσείς συνεχίζετε να φροντίζετε τη ζωή σας με υπευθυνότητα. Οι τακτικές εξετάσεις, η πρόληψη, η σωστή διατροφή και η θετική στάση είναι τα κλειδιά για να παραμείνετε υγιείς και αισιόδοξες στο νέο κεφάλαιο της ζωής σας.

(Εσωτερικοί σύνδεσμοι: Διαβάστε περισσότερα για την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου μαστού – πότε πρέπει να γίνεται μαστογραφία και τι ρόλο παίζει ο ειδικός μαστολόγος. Επίσης, δείτε πώς μια υγιεινή διατροφή μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση του καρκίνου: π.χ. η υπερτροφή αρώνια και οι αντικαρκινικές ιδιότητές της.)

Συμπέρασμα: Η μαστεκτομή είναι ένα μεγάλο ταξίδι, αλλά συνοδεύεται από εφόδια γνώσης και στήριξης. Με την κατάλληλη ενημέρωση, ιατρική φροντίδα και υποστήριξη (ιατρική – μαστολόγος, καλύτεροι μαστολόγοι, καλύτερος γενικός χειρουργός, καλύτεροι γενικοί χειρουργοί και ψυχολογική), θα διαβείτε αυτό τον δρόμο και θα βγείτε νικήτριες. Η επέμβαση σάς δίνει την ευκαιρία για μια νέα αρχή απαλλαγμένη από τον καρκίνο, και με τις σύγχρονες εξελίξεις έχετε πολλές επιλογές για να διατηρήσετε την ποιότητα ζωής και την θηλυκότητά σας. Μην διστάσετε να ρωτήσετε τους γιατρούς σας, να στηριχτείτε στους δικούς σας ανθρώπους και να φροντίσετε τον εαυτό σας σε όλα τα επίπεδα – σωματικά και ψυχικά. Η μαστεκτομή όντως σώζει ζωές, και η δική σας ζωή συνεχίζεται, πιο πολύτιμη από ποτέ. Καλή ανάρρωση και με το καλό στην επόμενη ημέρα!