Νόσος Crohn ή Ελκώδης κολίτιδα: Ποιες οι διαφορές;

Η Νόσος Crohn και η Ελκώδης Κολίτιδα είναι οι δύο κύριες μορφές των λεγόμενων Φλεγμονωδών Νόσων του Εντέρου (Inflammatory Bowel Diseases – IBD). Πρόκειται για χρόνιες, αυτοάνοσες παθήσεις που προκαλούν φλεγμονή του πεπτικού σωλήνα, επηρεάζοντας εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.

Σύμφωνα με τη Cleveland Clinic (2024), οι δύο νόσοι έχουν παρόμοια συμπτώματα, αλλά διαφορετική εντόπιση, παθοφυσιολογία και πορεία.
Η έγκαιρη διάγνωση και η εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη επιπλοκών και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.

Τι είναι οι Φλεγμονώδεις Νόσοι του Εντέρου (IBD);

Οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου είναι χρόνιες, υποτροπιάζουσες καταστάσεις όπου το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται λανθασμένα στα κύτταρα του πεπτικού σωλήνα.
Αυτό οδηγεί σε φλεγμονή, έλκη, αιμορραγία και λειτουργικές διαταραχές του εντέρου.

Οι δύο κύριες μορφές είναι:

• Η Νόσος Crohn, που μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε τμήμα του πεπτικού σωλήνα, από το στόμα έως τον πρωκτό.

• Η Ελκώδης Κολίτιδα, που περιορίζεται μόνο στο παχύ έντερο (κόλον) και το ορθό.

Και οι δύο νόσοι εμφανίζονται συνήθως σε ηλικίες 15–35 ετών, αλλά μπορούν να εκδηλωθούν σε οποιαδήποτε φάση της ζωής.

Διαφορές Νόσου Crohn και Ελκώδους Κολίτιδας

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα και των δύο νοσημάτων είναι χρόνια, υποτροπιάζοντα και ποικίλλουν ανάλογα με τη φάση της νόσου.

Νόσος Crohn

• Επίμονος κοιλιακός πόνος (ιδίως κάτω δεξιά)

• Διάρροια (συχνά χωρίς αίμα)

• Απώλεια βάρους

• Πυρετός, κόπωση

• Στενώσεις του εντέρου (προκαλούν απόφραξη)

• Συρίγγια ή αποστήματα κοντά στον πρωκτό

Ελκώδης Κολίτιδα

• Αιματηρές κενώσεις

• Πόνος στην αριστερή κάτω κοιλιακή χώρα

• Επείγουσα ανάγκη για αφόδευση

• Βλέννες στα κόπρανα

• Αίσθημα ατελούς κένωσης

• Αναιμία λόγω απώλειας αίματος

Αιτίες και Παράγοντες Κινδύνου

Η ακριβής αιτία της Νόσου Crohn και της Ελκώδους Κολίτιδας δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητή, ωστόσο οι επιστημονικές μελέτες συμφωνούν ότι πρόκειται για πολυπαραγοντικά νοσήματα όπου συνδυάζονται γενετικοί, ανοσολογικοί, περιβαλλοντικοί και μικροβιακοί παράγοντες. Οι ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό φλεγμονώδους νόσου του εντέρου παρουσιάζουν αυξημένη προδιάθεση, γεγονός που υποδεικνύει τη σημαντική συμβολή της κληρονομικότητας. Το ανοσοποιητικό σύστημα φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς σε άτομα με IBD υπάρχει ανώμαλη ανοσολογική αντίδραση απέναντι στα φυσιολογικά βακτήρια του εντέρου, η οποία προκαλεί χρόνια φλεγμονή και βλάβη στο εντερικό τοίχωμα.

Παράλληλα, παράγοντες όπως το κάπνισμα, το στρες, η δυτικού τύπου διατροφή πλούσια σε λιπαρά και επεξεργασμένα τρόφιμα, καθώς και η διαταραχή του μικροβιώματος, φαίνεται να επιδεινώνουν τη φλεγμονώδη αντίδραση και να αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου. Ειδικότερα, το κάπνισμα έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την πιθανότητα ανάπτυξης Νόσου Crohn, ενώ, αντιθέτως, φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο Ελκώδους Κολίτιδας, πιθανώς λόγω διαφορών στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Η χρήση αντιβιοτικών σε νεαρή ηλικία, οι συχνές γαστρεντερικές λοιμώξεις και η μειωμένη έκθεση σε μικροοργανισμούς («υπόθεση υγιεινής») έχουν επίσης συσχετιστεί με αυξημένη εμφάνιση IBD, καθώς επηρεάζουν την ισορροπία του εντερικού μικροβιώματος.

Συνολικά, η παθογένεση των φλεγμονωδών νόσων του εντέρου θεωρείται αποτέλεσμα πολύπλοκης αλληλεπίδρασης γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών ερεθισμάτων, που οδηγούν σε χρόνια ανοσολογική δυσλειτουργία του εντέρου.

Διάγνωση

Η διάγνωση βασίζεται σε συνδυασμό εξετάσεων:

• Κολονοσκόπηση με βιοψία: επιβεβαιώνει τη φλεγμονή και διαφοροποιεί Crohn από UC.

• Αξονική / Μαγνητική εντερογραφία: δείχνει στενώσεις, αποστήματα, ή συρίγγια.

• Εξετάσεις αίματος: για αναιμία, δείκτες φλεγμονής (CRP, ESR).

• Δείκτες κοπράνων (calprotectin, lactoferrin): δείχνουν φλεγμονώδη δραστηριότητα.

Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Η θεραπεία στοχεύει στη μείωση της φλεγμονής, τη διατήρηση της ύφεσης και την πρόληψη επιπλοκών.

Φαρμακευτική αγωγή

1. Αμινοσαλικυλικά (5-ASA) – μειώνουν τη φλεγμονή στο παχύ έντερο (κυρίως για UC).

2. Κορτικοστεροειδή – χρησιμοποιούνται βραχυπρόθεσμα σε εξάρσεις.

3. Ανοσοκατασταλτικά (αζαθειοπρίνη, μεθοτρεξάτη): μειώνουν την υπερδραστηριότητα του ανοσοποιητικού.

4. Βιολογικοί παράγοντες (infliximab, adalimumab, vedolizumab): στοχεύουν συγκεκριμένες πρωτεΐνες φλεγμονής.

5. Νέες στοχευμένες θεραπείες (JAK inhibitors) – όπως tofacitinib, upadacitinib.

Διατροφική υποστήριξη

Η σωστή διατροφική υποστήριξη αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο στη διαχείριση τόσο της Νόσου Crohn όσο και της Ελκώδους Κολίτιδας, καθώς βοηθά στη μείωση των συμπτωμάτων, στην πρόληψη υποσιτισμού και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς. Αν και δεν υπάρχει μία «ενιαία δίαιτα» που να θεραπεύει τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου, η εξατομικευμένη προσέγγιση — προσαρμοσμένη στη φάση της νόσου και στη βαρύτητα των συμπτωμάτων — είναι απαραίτητη.

Κατά τη διάρκεια μιας έξαρσης, συνιστάται συνήθως ήπια, χαμηλού υπολείμματος διατροφή, με αποφυγή τροφών που επιβαρύνουν το έντερο όπως τα πικάντικα, τα λιπαρά, τα τηγανητά, τα όσπρια και τα γαλακτοκομικά, ιδιαίτερα σε άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη. Σε περιόδους ύφεσης, το διαιτολόγιο πρέπει να εμπλουτίζεται με πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, πολύπλοκους υδατάνθρακες και “καλά” λιπαρά, ώστε να καλύπτονται οι αυξημένες ενεργειακές ανάγκες και να υποστηρίζεται η αναδόμηση των ιστών.

Η επαρκής ενυδάτωση είναι απαραίτητη, ειδικά σε ασθενείς με διάρροια, ενώ η λήψη συμπληρωμάτων βιταμινών και μετάλλων (όπως βιταμίνης Β12, D, σιδήρου και ψευδαργύρου) είναι συχνά αναγκαία για την αντιμετώπιση των ελλείψεων που προκαλεί η δυσαπορρόφηση. Σε σοβαρές περιπτώσεις ή σε παιδιά με καθυστέρηση ανάπτυξης, μπορεί να απαιτηθεί εντερική ή παρεντερική διατροφή ως προσωρινή υποστήριξη.

Οι τρέχουσες διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες υπογραμμίζουν ότι η διατροφική παρέμβαση πρέπει να σχεδιάζεται από διεπιστημονική ομάδα που περιλαμβάνει γαστρεντερολόγο και κλινικό διαιτολόγο, με στόχο όχι μόνο τη θρέψη αλλά και τη ρύθμιση της φλεγμονώδους δραστηριότηταςμέσω μιας ισορροπημένης, αντιφλεγμονώδους διατροφής.

Χειρουργική αντιμετώπιση

• Στη Νόσο Crohn, η χειρουργική αντιμετώπιση (εκτομή στενώσεων ή συριγγίων) βελτιώνει τα συμπτώματα αλλά δεν θεραπεύει τη νόσο, αφού μπορεί να υποτροπιάσει αλλού.

• Στην Ελκώδη Κολίτιδα, η ολική κολλεκτομή μπορεί να θεωρηθεί οριστική θεραπεία.

Παρακάτω αναφέρουμε ενδεικτικά μερικούς χειρουργούς

• Δρ. Θάλεια Πετροπουλου- Εξειδικευμένη χειρουργός για νόσος chron
• Δρ. Περικλής Χρυσοχέρης
• Δρ. Ευστράτιος Ζούρος
• Δρ. Ιωάννης Δοντάς
• Δρ. Δημήτρης Γιάλβαλης

Επιπλοκές

Ποιότητα ζωής και πρόγνωση

Παρότι και οι δύο νόσοι είναι χρόνιες, με τη σωστή θεραπεία οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να έχουν μακρές περιόδους ύφεσης και φυσιολογική ζωή.
Η πρώιμη διάγνωση, η συνεργασία με εξειδικευμένο γαστρεντερολόγο και η συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο επιπλοκών και χειρουργικών παρεμβάσεων.

Συμπέρασμα

Η Νόσος Crohn και η Ελκώδης Κολίτιδα είναι δύο διαφορετικές αλλά συγγενείς φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου.
Η σωστή διάγνωση και η εξατομικευμένη θεραπεία είναι καθοριστικές για την πορεία και την ποιότητα ζωής του ασθενούς.

Ο ασθενής θα πρέπει να ενημερώνεται για τα σημάδια υποτροπής, να διατηρεί ισορροπημένη διατροφή, να αποφεύγει το κάπνισμα και να βρίσκεται σε τακτική ιατρική παρακολούθηση.
Η συνεργασία με έμπειρο γαστρεντερολόγο εξασφαλίζει έγκαιρη παρέμβαση, σύγχρονη φαρμακευτική υποστήριξη και διατήρηση μιας ενεργής, ποιοτικής ζωής.