Ορθοπαιδική Υγεία

Πελματιαία Απονευρωσίτιδα: Πόνος στη Φτέρνα, Αίτια, Συμπτώματα, Θεραπεία & Πρόληψη

by admin

Η πελματιαία απονευρωσίτιδα είναι μια συχνή πάθηση του ποδιού που προκαλεί έντονο πόνο στη φτέρνα και στο πέλμα. Πρόκειται για φλεγμονή και ερεθισμό της πελματιαίας απονεύρωσης – μιας παχιάς ταινίας ινώδους ιστού (περιτονίας) που εκτείνεται από τη φτέρνα έως τα δάχτυλα και στηρίζει την ποδική καμάρα. Η πάθηση αυτή κατατάσσεται στα σύνδρομα υπέρχρησης, καθώς συχνά οφείλεται σε επαναλαμβανόμενη καταπόνηση της περιοχής. Εκτιμάται ότι περίπου 1 στους 10 ανθρώπους θα εμφανίσει πελματιαία απονευρωσίτιδα κάποια στιγμή στη ζωή του, καθιστώντας την πιο συχνή αιτία πόνου στην κάτω επιφάνεια της φτέρνας στους ενήλικες. Συχνότερα επηρεάζει άτομα μέσης ηλικίας, αθλητές (ιδίως δρομείς) και όσους καταπονούν τα πόδια τους καθημερινά.

Η εικόνα δείχνει την περιοχή της φτέρνας (με κόκκινο) όπου εντοπίζεται συνήθως ο πόνος της πελματιαίας απονευρωσίτιδας. Ο πόνος αυτός προκαλείται από φλεγμονή στο σημείο έκφυσης της πελματιαίας περιτονίας στο οστό της πτέρνας.

Τι είναι η πελματιαία απονευρωσίτιδα;

Η πελματιαία απονευρωσίτιδα – γνωστή και ως “άκανθα πτέρνας” ή “πτέρνα του δρομέα” – είναι φλεγμονώδης πάθηση της πελματιαίας απονεύρωσης, δηλαδή του συνδετικού ιστού που συνδέει τη φτέρνα με τα δάκτυλα του ποδιού. Όταν η απονεύρωση αυτή καταπονείται υπερβολικά, δημιουργούνται μικρορήξεις στις ίνες της, με αποτέλεσμα φλεγμονή και πόνο στη φτέρνα. Συχνά στις ακτινογραφίες ανευρίσκεται μια οστική προεξοχή (άκανθα) στη φτέρνα, όμως η ύπαρξή της δεν είναι η πραγματική αιτία του πόνου – πολλοί ασθενείς έχουν άκανθα χωρίς πόνο. Η πελματιαία απονευρωσίτιδα μπορεί να προσβάλει άτομα κάθε ηλικίας, όμως εμφανίζεται πιο συχνά σε ηλικίες 40-60 ετών και σε όσους ασχολούνται με αθλήματα ή εργασίες με έντονη ορθοστασία και βάδιση. Συνήθως πρόκειται για ακίνδυνη μεν πάθηση, αλλά αρκετά επώδυνη που μπορεί να περιορίσει σημαντικά τις δραστηριότητες της καθημερινότητας αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα.

Κύρια Αίτια και Παράγοντες Κινδύνου

Δεν υπάρχει μία μοναδική αιτία για την πελματιαία απονευρωσίτιδα· συχνά πρόκειται για συνδυασμό παραγόντων που οδηγούν σε καταπόνηση της πελματιαίας απονεύρωσης. Μερικοί βασικοί παράγοντες κινδύνου και αίτια περιλαμβάνουν:

Υπέρχρηση & Καταπόνηση: Παρατεταμένη ορθοστασία, πολύωρο περπάτημα ή τρέξιμο (ιδίως σε σκληρές επιφάνειες) μπορεί να υπερφορτώσουν την απονεύρωση και να προκαλέσουν μικροτραυματισμούς στον ιστό της. Αυτός είναι και ο λόγος που η πάθηση εμφανίζεται συχνά σε δρομείς και χορευτές, ή σε επαγγέλματα που απαιτούν ορθοστασία (π.χ. δάσκαλοι, σερβιτόροι).
Ανατομία του ποδιού: Πλατυποδία (χαμηλή καμάρα), κοιλοποδία (πολύ ψηλή καμάρα) ή ανώμαλο βάδισμα (π.χ. υπερβολικός πρηνισμός του ποδιού) μεταβάλλουν τις δυνάμεις που ασκούνται στην απονεύρωση και αυξάνουν τον κίνδυνο φλεγμονής. Επίσης η βλαισοποδία (τάση τα γόνατα προς τα μέσα) έχει συσχετιστεί με εμφάνιση πελματιαίας απονευρωσίτιδας.
Σφιχτοί μύες και τένοντες: Σφιγμένοι μύες της γάμπας, ιδιαίτερα ο γαστροκνήμιος και ο αχίλλειος τένοντας, τραβούν περισσότερο την πτέρνα και την περιτονία, γεγονός που αυξάνει την τάση και μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή. Η μειωμένη ευλυγισία στον αχίλλειο τένοντα έχει αναγνωριστεί ως παράγοντας κινδύνου για την πάθηση.
Ακατάλληλα υποδήματα: Παπούτσια χωρίς επαρκή στήριξη της καμάρας ή απορρόφηση κραδασμών – όπως φθαρμένα αθλητικά, πολύ λεπτές σόλες, παντόφλες χωρίς ενισχύσεις – δεν προστατεύουν την πτέρνα και μπορεί να επιδεινώσουν την καταπόνηση του πέλματος.Τα ψηλά τακούνια επίσης, αν και προσωρινά μπορεί να ανακουφίζουν τη φτέρνα, σε βάθος χρόνου προκαλούν αφύσικη κατανομή πίεσης στα πέλματα και καλό είναι να αποφεύγονται για πολλές ώρες.
Παχυσαρκία: Το υπερβολικό σωματικό βάρος σημαίνει μεγαλύτερη πίεση σε κάθε βήμα. Έτσι, η παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης πελματιαίας απονευρωσίτιδας, καθώς επιβαρύνεται συνεχώς η απονεύρωση υπό το βάρος του σώματος.
Ηλικία και φύλο: Με τα χρόνια, ο προστατευτικός λιπώδης “υποδοχέας” κάτω από τη φτέρνα λεπταίνει και απορροφά λιγότερο τους κραδασμούς, κάνοντας τη φτέρνα πιο ευάλωτη σε τραυματισμούς. Άτομα μέσης ηλικίας και ιδιαίτερα γυναίκες 40-60 ετών εμφανίζουν πιο συχνά τη πάθηση (οι γυναίκες ~3 φορές συχνότερα από τους άνδρες).
Άλλοι παράγοντες: Επαναλαμβανόμενοι μικροτραυματισμοί στο πέλμα, κάποιες ρευματολογικές παθήσεις (π.χ. αντιδραστική αρθρίτιδα, αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα) ή ο σακχαρώδης διαβήτης έχουν επίσης συσχετιστεί με πελματιαία απονευρωσίτιδα. Σε κάθε περίπτωση, η πάθηση είναι πολυπαραγοντική και μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και χωρίς προφανή αίτια.

Συμπτώματα της πελματιαίας απονευρωσίτιδας

Το κύριο σύμπτωμα είναι ο πόνος στη φτέρνα – συνήθως στην έσω κάτω πλευρά της πτέρνας, εκεί που η πελματιαία απονεύρωση προσφύεται στο οστό. Ο πόνος συχνά περιγράφεται σαν οξύ “τσίμπημα” ή “μαχαιριά” στο κάτω μέρος του πέλματος. Χαρακτηριστικά, ο πόνος είναι εντονότερος στα πρώτα βήματα το πρωί μόλις σηκωθεί ο ασθενής από το κρεβάτι, ή μετά από παρατεταμένη ανάπαυση όπου το πόδι ήταν σε ακινησία.Με την κίνηση και το ζέσταμα του ποδιού, ο πόνος μπορεί να μειωθεί αρχικά, όμως συχνά επιστρέφει και επιδεινώνεται προς το τέλος της ημέρας – ειδικά αν το άτομο στεκόταν ή περπατούσε πολλή ώρα.

Άλλα συμπτώματα και χαρακτηριστικά της πελματιαίας απονευρωσίτιδας περιλαμβάνουν:

Εντοπισμένη ευαισθησία: Πίεση με το δάχτυλο στο κάτω-εσωτερικό μέρος της πτέρνας συνήθως προκαλεί πόνο (ευαίσθητο σημείο). Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, ολόκληρη η πορεία της πελματιαίας απονεύρωσης κατά μήκος του πέλματος μπορεί να είναι ευαίσθητη ή επώδυνη στην ψηλάφηση.
Δυσκαμψία: Πολλοί ασθενείς νιώθουν το πέλμα “σφιγμένο” και δύσκαμπτο, ιδιαίτερα το πρωί ή μετά από ανάπαυση.Μπορεί να υπάρχει δυσκολία στο να λυγίσουν τα δάχτυλα προς τα πάνω ή να κάνουν πλήρη κάμψη του ποδιού λόγω πόνου.
Πρήξιμο ή φλεγμονή: Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται ελαφρό πρήξιμο στην περιοχή της φτέρνας ή κατά μήκος της απονεύρωσης, με την περιοχή να είναι θερμή και ευαίσθητη. Ωστόσο, συστηματικό οίδημα δεν είναι πάντα εμφανές.
Πόνος και στις δύο πτέρνες: Συνήθως προσβάλλεται το ένα πόδι κάθε φορά. Παρόλα αυτά, περίπου στο 1/3 των περιπτώσεων μπορεί η πάθηση να εκδηλωθεί και στα δύο πέλματα ταυτόχρονα, ιδιαίτερα έπειτα από έντονη καταπόνηση ή σε καταστάσεις όπως η παχυσαρκία που επιβαρύνουν αμφότερα τα πόδια.

Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, ο πόνος μπορεί να γίνει συνεχής κατά τη βάδιση. Ο ασθενής ίσως κουτσαίνει εμφανώς για να προστατεύσει τη φτέρνα του και σε ακραίες καταστάσεις δυσκολεύεται να περπατήσει ακόμη και μικρές αποστάσεις. Είναι σημαντικό όποιος έχει τέτοια συμπτώματα να αναζητήσει λύσεις, διότι αν η κατάσταση χρονίσει μπορεί να επηρεάσει συνολικά τον τρόπο που περπατάμε και να προκαλέσει δευτερογενή προβλήματα σε γόνατα, ισχία ή μέση λόγω της αντισταθμιστικής βάδισης.

Διάγνωση της πελματιαίας απονευρωσίτιδας

Η διάγνωση τίθεται συνήθως από τον ιστορικό και την κλινική εξέταση. Ο ειδικός ορθοπεδικός ιατρός θα λάβει λεπτομερές ιστορικό των συμπτωμάτων σας και των δραστηριοτήτων σας, και θα προβεί σε φυσική εξέταση του ποδιού. Κατά την εξέταση, θα ψηλαφήσει την περιοχή της φτέρνας για ευαισθησία και πόνο, θα ελέγξει το εύρος κίνησης του ποδιού και την τάση του αχίλλειου τένοντα, καθώς και τυχόν ανωμαλίες στην καμάρα ή τον τρόπο βάδισης.

Σε πολλές περιπτώσεις το ιστορικό και η εξέταση αρκούν για να επιβεβαιώσουν την πελματιαία απονευρωσίτιδα. Υπερηχογράφημα ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί για να απεικονίσει την απονεύρωση – συχνά στους πάσχοντες ανιχνεύεται πάχυνση της απονευρωσίτιδας (φυσιολογικά έχει πάχος ~2-4 χιλιοστά, ενώ σε φλεγμονή μπορεί να φτάσει 5-7 χιλιοστά). Ο υπέρηχος βοηθά επίσης να αποκλειστούν άλλες παθήσεις με παρόμοια συμπτώματα. Απλή ακτινογραφία πτέρνας μπορεί να διενεργηθεί αν υπάρχει υποψία άλλων προβλημάτων, όπως κάταγμα κοπώσεως (stress fracture) του οστού της πτέρνας ή οστικές προεξοχές. Η ακτινογραφία μπορεί να δείξει τυχόν οστική άκανθα στη φτέρνα – όπως αναφέρθηκε, η παρουσία άκανθας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αυτή είναι η αιτία του πόνου. Σε σπάνιες περιπτώσεις, εάν τα συμπτώματα δεν ταιριάζουν απόλυτα, μπορεί να ζητηθεί μαγνητική τομογραφία για λεπτομερέστερη απεικόνιση των μαλακών μορίων και αποκλεισμό άλλων παθήσεων.

Σημαντικό μέρος της διαγνωστικής διαδικασίας είναι να αποκλειστούν άλλες αιτίες πόνου στη φτέρνα. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν: τενοντίτιδα ή θυλακίτιδα στην περιοχή, σύνδρομο παγίδευσης νεύρου (π.χ. του έσω πελματιαίου νεύρου), κάταγμα κοπώσεως της πτέρνας, ή φλεγμονώδεις αρθροπάθειες (όπως η νόσος Sever σε παιδιά/εφήβους, όπου πονάει η πτέρνα λόγω ανάπτυξης). Ο γιατρός σας θα εκτιμήσει όλα αυτά τα ενδεχόμενα πριν καταλήξει στη διάγνωση.

Συντηρητική Αντιμετώπιση και Θεραπεία

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η πελματιαία απονευρωσίτιδα αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με συντηρητικά μέτρα (χωρίς χειρουργική επέμβαση). Ο στόχος είναι να μειωθεί η φλεγμονή, να ανακουφιστεί ο πόνος και να επιτραπεί στην απονεύρωση να επουλωθεί. Παρακάτω παρουσιάζονται οι κύριες συντηρητικές θεραπείες:

Ξεκούραση και αποφόρτιση: Αρχικά, δώστε χρόνο στο πόδι να ξεκουραστεί. Αποφύγετε δραστηριότητες που επιδεινώνουν τον πόνο, όπως τρέξιμο, άλματα ή παρατεταμένη ορθοστασία.Αν η εργασία σας απαιτεί ορθοστασία, προσπαθήστε να κάνετε συχνά διαλείμματα καθιστοί κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η αποφόρτιση του πέλματος (π.χ. αποφεύγοντας να στέκεστε πολλή ώρα στο πληγωμένο πόδι) βοηθά να υποχωρήσει η αρχική φλεγμονή.
Παγοθεραπεία: Ο πάγος συμβάλλει στη μείωση της φλεγμονής και του πόνου. Εφαρμόστε πάγο ή μια παγοκύστη στο κάτω μέρος της φτέρνας για ~15-20 λεπτά, πολλές φορές την ημέρα (τουλάχιστον 3-5 φορές). Ένας πρακτικός τρόπος είναι να κυλάτε απαλά κάτω από το πέλμα σας ένα μπουκαλάκι παγωμένο νερό ή ένα παγοκύστη-ρολό. Η επανάληψη της παγοθεραπείας μετά από έντονη χρήση του ποδιού (π.χ. μετά τη δουλειά ή την άσκηση) μπορεί να προλάβει την επιδείνωση.
Διατάσεις και ασκήσεις: Ίσως η πιο σημαντική συντηρητική θεραπεία. Οι ασκήσεις διατάσεων του αχιλλείου τένοντα και της πελματιαίας περιτονίας βοηθούν στην ανακούφιση και στην πρόληψη υποτροπής. Συνιστάται να κάνετε ήπιες διατάσεις καθημερινά: Τεντώστε τους μύες της γάμπας (στήριξη σε τοίχο με ένα πόδι πίσω τεντωμένο, πιέζοντας τη φτέρνα κάτω) και τεντώστε την καμάρα του ποδιού (π.χ. κάμψη των δακτύλων προς τα πάνω με το χέρι ή πατώντας σε ένα σκαλοπάτι και αφήνοντας τη φτέρνα να “κρεμάσει”). Κάθε διάταση κρατήστε την ~10 δευτερόλεπτα και επαναλάβετε πολλαπλές φορές. Στόχος είναι 5-10 φορές την ημέρα να γίνονται τέτοιες ασκήσεις διατάσεων. Επίσης, ασκήσεις ενδυνάμωσης του πέλματος, όπως το μάζεμα μικρών αντικειμένων (π.χ. μαρμάρων) με τα δάκτυλα ή το τύλιγμα μιας πετσέτας με τα δάχτυλα των ποδιών, μπορεί να βοηθήσουν. Με αυτές τις ασκήσεις το 90% των ασθενών παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση μέσα σε 2 μήνες από την έναρξη της θεραπείας.
Σωστά υποδήματα και ορθωτικά πέλματα: Φοράτε παπούτσια που παρέχουν στήριξη στην καμάρα και απορρόφηση κραδασμών. Αθλητικά παπούτσια καλής ποιότητας ή ανατομικά παπούτσια είναι ιδανικά κατά την περίοδο της αποθεραπείας. Αποφύγετε τελείως τα πολύ επίπεδα, σκληρά ή φθαρμένα παπούτσια και προτιμήστε να μην περπατάτε ξυπόλητοι σε σκληρό δάπεδο. Επιπλέον, η χρήση ειδικών ορθοπεδικών πάτων ή υποπτέρνιων (σιλικόνης ή αφρού) μέσα στα παπούτσια μπορεί να μειώσει την πίεση στη φτέρνα και να στηρίξει την ποδική καμάρα, βοηθώντας σημαντικά στην ανακούφιση. Οι πάτοι διαμορφώνονται στο πέλμα σας και μοιράζουν καλύτερα τα φορτία.
ΜΣΑΦ (Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη): Φάρμακα όπως ιβουπροφαίνη, ναπροξένη κ.ά. μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του πόνου και της φλεγμονής, ιδιαίτερα στις οξείες φάσεις. Συνήθως λαμβάνονται για λίγες ημέρες (5-7 ημέρες) εφόσον ο πόνος είναι έντονος, πάντα σε συνεννόηση με τον γιατρό.Τα αντιφλεγμονώδη δεν θεραπεύουν την αιτία, αλλά προσφέρουν ανακούφιση επιτρέποντάς σας να ακολουθήσετε πιο άνετα τις ασκήσεις και τις φυσικοθεραπείες.
Φυσικοθεραπεία: Η φυσικοθεραπεία μπορεί να επισπεύσει την αποκατάσταση και να σας καθοδηγήσει σωστά στις ασκήσεις.Ένας φυσικοθεραπευτής θα εφαρμόσει τεχνικές όπως υπέρηχους, θεραπευτικό λέιζερ, ηλεκτροθεραπεία, μασάζ βαθιάς μάλαξης στη περιοχή της απονεύρωσης και διατάσεις των μυών της γάμπας.Η φυσικοθεραπεία συμβάλλει στη μείωση της φλεγμονής και στην ευλυγισία του πέλματος. Επίσης, θα σας εκπαιδεύσει σε σωστή στάση ποδιού και περπάτημα, ώστε να αποφευχθούν επαναλαμβανόμενοι τραυματισμοί.

Ορθοπεδικοί πάτοι για πελματιαία απονευρωσίτιδα. Οι ειδικοί πάτοι ή πέλματα σιλικόνης τοποθετούνται μέσα στα παπούτσια και παρέχουν στήριξη στην ποδική καμάρα και απορρόφηση κραδασμών, βοηθώντας στην ανακούφιση από τον πόνο.

Νάρθηκες νυκτός: Σε επίμονες περιπτώσεις, ο γιατρός μπορεί να σας προτείνει έναν ειδικό νάρθηκα ύπνου (night splint). Αυτός κρατά το πέλμα και τα δάκτυλα σε ήπια ανάταση καθ’ όλη τη νύχτα, τεντώνοντας την πελματιαία απονεύρωση και τον αχίλλειο. Σκοπός είναι να αποτρέψει το σφίξιμο της απονεύρωσης κατά τον ύπνο, ώστε τα πρωινά συμπτώματα να είναι ηπιότερα. Αντί για νάρθηκα, μερικοί χρησιμοποιούν και ορθοπαιδικές μπότες immobilizer τη νύχτα, με παρόμοιο αποτέλεσμα.
Στεροειδείς ενέσεις: Σε περιπτώσεις που ο πόνος παραμένει αφόρητος παρά τις παραπάνω παρεμβάσεις, μια επιλογή είναι η έγχυση κορτικοστεροειδούς (κορτιζόνης) τοπικά στη φτέρνα. Η ένεση κορτιζόνης μπορεί να μειώσει δραστικά τη φλεγμονή και τον πόνο βραχυπρόθεσμα. Συνήθως εφαρμόζεται σε πολύ επώδυνες περιπτώσεις και μπορεί να επαναληφθεί έως 2-3 φορές με μεσοδιαστήματα (δεν ενδείκνυται συχνότερα, διότι οι επαναλαμβανόμενες ενέσεις μπορεί να αποδυναμώσουν την απονεύρωση). Πολλοί γιατροί συνδυάζουν στη ένεση και τοπικό αναισθητικό για άμεση ανακούφιση. Σημειώνεται ότι αν και αποτελεσματική βραχυπρόθεσμα, η κορτιζόνη γενικά αποφεύγεται όταν είναι δυνατόν, διότι δεν επιλύει την υποκείμενη αιτία και υπάρχει μικρός κίνδυνος ρήξης της περιτονίας σε κατάχρηση κορτικοστεροειδών.
Εναλλακτικές ενέσεις (PRP): Μια νεότερη μέθοδος για χρόνιες περιπτώσεις είναι η έγχυση αυξητικών παραγόντων από πλάσμα αίματος του ίδιου του ασθενούς (PRP – Platelet Rich Plasma). Το αίμα λαμβάνεται και φυγοκεντρείται ώστε να απομονωθούν αιμοπετάλια με αυξητικές ουσίες, και αυτό το συμπύκνωμα εγχέεται στην πάσχουσα περιοχή. Η θεωρία είναι ότι επιταχύνει τις επουλωτικές διεργασίες. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των μελετών είναι ανάμεικτα – κάποιες έδειξαν όφελος, ενώ πρόσφατες μεγάλες μελέτες αμφισβητούν την αποτελεσματικότητά του. Επομένως, η χρήση PRP δεν αποτελεί ακόμη κοινή πρακτική πρώτης γραμμής, αλλά μπορεί να συζητηθεί σε επίμονες περιπτώσεις πριν το χειρουργείο.
Extracorporeal Shockwave Therapy (ESWT): Πρόκειται για θεραπεία με κρουστικούς υπερήχους (ηχητικά κύματα υψηλής ενέργειας) που εφαρμόζονται εξωτερικά στη φτέρνα. Η ESWT έχει χρησιμοποιηθεί σε χρόνιες περιπτώσεις πελματιαίας απονευρωσίτιδας που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες θεραπείες. Οι παλμοί πιστεύεται ότι διεγείρουν την επούλωση του ιστού. Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η μέθοδος αυτή μπορεί να μειώσει τον πόνο σε ένα ποσοστό ασθενών, χωρίς όμως να είναι πανάκεια.Συνήθως απαιτούνται 3-5 συνεδρίες και η θεραπεία γίνεται σε εξωτερικό ιατρείο χωρίς αναισθησία. Η ESWT θεωρείται ασφαλής, αλλά μπορεί να προκαλεί πρόσκαιρη ενόχληση κατά την εφαρμογή. Αποτελεί μια επιλογή πριν καταφύγει κανείς σε χειρουργείο, σε επίμονες περιπτώσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η συντηρητική αντιμετώπιση απαιτεί χρόνο και υπομονή. Η κατάσταση δεν υποχωρεί μέσα σε μια νύχτα, αλλά στην πλειονότητα των ασθενών (πάνω από 80%) τα συμπτώματα βελτιώνονται σημαντικά μέσα σε 6-12 μήνες με τις παραπάνω θεραπείες και αλλαγές στον τρόπο ζωής. Σε αρκετούς, η βελτίωση αρχίζει ήδη από τις πρώτες εβδομάδες ή μήνες εφαρμογής των μέτρων. Το κλειδί είναι η συνέπεια στις ασκήσεις και στα προληπτικά μέτρα, ακόμη και μετά την ύφεση των συμπτωμάτων, ώστε να αποφευχθούν υποτροπές.

Επεμβατικές Θεραπείες (Χειρουργικές Επεμβάσεις)

Η χειρουργική αντιμετώπιση της πελματιαίας απονευρωσίτιδας σπάνια χρειάζεται, αφού όπως αναφέρθηκε πάνω από 95% των περιστατικών ανταποκρίνονται στη συντηρητική αγωγή. Ωστόσο, σε εξαιρετικά επίμονες και ανθεκτικές περιπτώσεις, όπου ο ασθενής υποφέρει για πολλούς μήνες και δεν έχει υπάρξει βελτίωση παρά τις διάφορες θεραπείες, μπορεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο επέμβασης. Οι κύριες χειρουργικές επιλογές είναι:

Χειρουργική αποσυμπίεση της απονεύρωσης: Ονομάζεται και πελματιαία απονευροτομή. Ο χειρουργός είτε με μια μικρή τομή (ανοιχτό χειρουργείο) είτε ενδοσκοπικά (με κάμερα) κόβει μερικώς την πελματιαία απονεύρωση κοντά στη κατάφυσή της στη φτέρνα, ώστε να ανακουφίσει την τάση και τη χρόνια φλεγμονή. Επίσης, μπορεί να αφαιρεθεί τυχόν ουλώδης ιστός ή να “καθαριστεί” η περιοχή πρόσφυσης από φλεγμονώδεις αλλοιώσεις. Δεν αφαιρείται ολόκληρη η απονεύρωση ούτε η ίδια η άκανθα συνήθως, διότι αυτό θα αποσταθεροποιούσε την καμάρα του ποδιού.Η μερική διατομή της περιτονίας δίνει χώρο να επουλωθεί πιο μακριά από τη φτέρνα, μειώνοντας τον πόνο.
Επιμήκυνση γαστροκνημίου μυός: Σε ορισμένες περιπτώσεις όπου εντοπίζεται σημαντική βράχυνση στους μύες της γάμπας (αχίλλειος και γαστροκνήμιος), μπορεί να γίνει μια επέμβαση για επιμήκυνση του γαστροκνημίου μυός (Gastrocnemius recession). Αυτό έμμεσα μειώνει την έλξη στην πελματιαία απονεύρωση. Η επέμβαση συνίσταται σε διατομή ενός μέρους του τένοντα του γαστροκνημίου ώστε να επιμηκυνθεί ελαφρώς. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται η τάση που μεταφέρεται στη φτέρνα κατά τη βάδιση.

Μετά από οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση απαιτείται περίοδος αποκατάστασης με ξεκούραση, φυσικοθεραπεία και σταδιακή φόρτιση. Η επιτυχία του χειρουργείου είναι γενικά καλή, όμως επειδή κάθε επέμβαση ενέχει κινδύνους (λοίμωξη, νευρική βλάβη, παρατεταμένος χρόνος ανάρρωσης) και τα ποσοστά επιτυχίας των συντηρητικών μεθόδων είναι υψηλά, η χειρουργική λύση θεωρείται έσχατη λύση. Στατιστικά, κάτω από 5% των ασθενών με πελματιαία απονευρωσίτιδα θα καταλήξουν σε χειρουργείο. Οι περισσότεροι θεραπεύονται χωρίς επέμβαση και επανέρχονται στις δραστηριότητές τους.

Πρόληψη: Πώς να Προλάβετε την Πελματιαία Απονευρωσίτιδα

Επειδή η πάθηση αυτή συνδέεται με καταπόνηση και συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου, υπάρχουν αρκετά προληπτικά μέτρα που μπορείτε να λάβετε για να μειώσετε τις πιθανότητες εμφάνισής της (ή υποτροπής της, αν την είχατε στο παρελθόν):

Φοράτε κατάλληλα υποδήματα: Επιλέξτε παπούτσια που εφαρμόζουν καλά στο πόδι, έχουν καλή στήριξη της καμάρας και απορροφούν τους κραδασμούς. Τα αθλητικά παπούτσια θα πρέπει να αντικαθίστανται τακτικά μόλις φθαρούν οι σόλες. Αποφύγετε τα πολύ ψηλά τακούνια για πολλές ώρες, καθώς και τα εντελώς επίπεδα παπούτσια (μπαλαρίνες, σαγιονάρες χωρίς στήριξη) που δεν προστατεύουν την καμάρα. Ακόμα και μέσα στο σπίτι, αν έχετε ευαισθησία στα πέλματα, φορέστε ένα ζευγάρι μαλακά παντοφλάκια με υποστήριξη αντί να είστε ξυπόλητοι σε σκληρό δάπεδο.
Διατάσεις και ασκήσεις προληπτικά: Ενσωματώστε ήπιες διατατικές ασκήσεις για τις γάμπες και τα πέλματα στην καθημερινότητά σας.Για παράδειγμα, μετά από πολύωρη ορθοστασία ή πριν/μετά το τρέξιμο, τεντώστε τον αχίλλειο τένοντα και την πελματιαία απονεύρωση (όπως περιγράφηκε παραπάνω). Ένα ευλύγιστο μυϊκό σύστημα στην γάμπα και το πέλμα μειώνει την πιθανότητα τραυματισμού της απονεύρωσης. Εάν είστε ιδιαίτερα ευάλωτοι (π.χ. έχετε ιστορικό πελματιαίας απονευρωσίτιδας), νυχτερινός νάρθηκας μπορεί να χρησιμοποιείται προληπτικά σε περιόδους έντονης άσκησης, ώστε να διατηρεί την απονεύρωση τεντωμένη κατά τον ύπνο.
Διατηρήστε υγιές σωματικό βάρος: Η παχυσαρκία είναι σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας. Μέσω ισορροπημένης διατροφής και τακτικής άσκησης προσπαθήστε να κρατάτε το βάρος σας σε φυσιολογικά επίπεδα. Λιγότερα κιλά σημαίνουν μικρότερη καταπόνηση σε πέλματα και αρθρώσεις.
Προοδευτική αύξηση της άσκησης: Αν ξεκινάτε ένα νέο πρόγραμμα άσκησης ή αυξάνετε την ένταση/διάρκεια των προπονήσεών σας, κάντε το σταδιακά. Η απότομη αύξηση χιλιομέτρων στο τρέξιμο ή ωρών ορθοστασίας χωρίς προσαρμογή αυξάνει τον κίνδυνο τραυματισμού. Δώστε στον οργανισμό χρόνο να προσαρμοστεί στις νέες απαιτήσεις. Για παράδειγμα, οι δρομείς καλό είναι να μην αυξάνουν την απόσταση πάνω από 10% την εβδομάδα. Επίσης φροντίστε για επαρκή ανάπαυση: ακόμα και αν είστε πολύ δραστήριοι, εντάξτε τουλάχιστον 1-2 ημέρες χαλάρωσης την εβδομάδα χωρίς έντονη φόρτιση στα πόδια (ή εναλλακτικά, κάντε χαμηλής καταπόνησης άσκηση όπως κολύμπι, ποδήλατο).
Κάντε διαλείμματα στην ορθοστασία: Αν η εργασία σας ή οι ασχολίες σας απαιτούν να στέκεστε όρθιοι πολλές ώρες, προσπαθήστε να κάνετε μικρά διαλείμματα ανά ώρα για να καθίσετε και να ξεκουράσετε τα πόδια σας. Αν είναι εφικτό, εναλλάσσετε τη στάση σας (λίγο όρθιοι, λίγο καθιστοί) για να μην συσσωρεύεται καταπόνηση στα πέλματα. Σε μακρά ορθοστασία, βοηθάει επίσης να στέκεστε ανά διαστήματα σε ένα μαλακό χαλάκι ή να μετατοπίζετε το βάρος από το ένα πόδι στο άλλο.
Χρήση κατάλληλων πάτων/πελμάτων: Εάν γνωρίζετε ότι έχετε πλατυποδία ή ψηλή καμάρα, σκεφτείτε την προμήθεια ορθοπεδικών πελμάτων στα παπούτσια σας ακόμη και πριν εμφανίσετε συμπτώματα. Οι πάτοι αυτοί θα στηρίξουν το πέλμα σας στην ουδέτερη θέση και μπορούν να προλάβουν την υπερβολική τάση στην απονεύρωση.
Αποφύγετε τις πολύ σκληρές επιφάνειες: Το παρατεταμένο περπάτημα ή τρέξιμο σε τσιμέντο, άσφαλτο ή άλλα σκληρά εδάφη αυξάνει τους κραδασμούς που μεταφέρονται στη φτέρνα. Όταν είναι δυνατόν, προτιμήστε πιο μαλακές επιφάνειες (χώμα, ταρτάν στίβου) για τρέξιμο. Επίσης, χρησιμοποιείτε αθλητικά παπούτσια με αντικραδασμική προστασία για τέτοιες επιφάνειες.

Ακολουθώντας τους παραπάνω κανόνες, μπορείτε όχι μόνο να μειώσετε τον κίνδυνο να πάθετε πελματιαία απονευρωσίτιδα, αλλά και να αποτρέψετε την επανεμφάνισή της αν την είχατε στο παρελθόν. Η πρόληψη είναι ιδιαίτερα σημαντική για όσους έχουν ήδη περάσει αυτή την επώδυνη κατάσταση, καθώς υπάρχει πιθανότητα υποτροπής αν οι συνθήκες παραμείνουν οι ίδιες.

Συμβουλές για την Καθημερινή Ζωή με Πελματιαία Απονευρωσίτιδα

Εάν ήδη πάσχετε από πελματιαία απονευρωσίτιδα, μερικές πρακτικές συμβουλές μπορούν να κάνουν την καθημερινότητά σας πιο υποφερτή και να επιταχύνουν την ανάρρωση:

Πρωινές διατάσεις πριν το πρώτο βήμα: Δεδομένου ότι ο πόνος είναι χειρότερος το πρωί, αφιερώστε λίγα λεπτά πριν σηκωθείτε από το κρεβάτι για να τεντώσετε το πέλμα και τον αχίλλειο. Με το πόδι τεντωμένο, τραβήξτε απαλά τα δάκτυλα προς το γόνατο (μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια πετσέτα για να τα φέρετε προς το μέρος σας). Αυτό θα προετοιμάσει την απονεύρωση ώστε τα πρώτα βήματα να μην είναι τόσο επώδυνα.
Κρύα θεραπεία και μασάζ στο τέλος της ημέρας: Μετά από μια ημέρα που επιβάρυνατε τα πόδια σας, εφαρμόστε πάγο στη φτέρνα όπως περιγράφηκε (15-20 λεπτά). Επιπλέον, μπορείτε να κάνετε μασάζ στο πέλμα για να χαλαρώσετε την απονεύρωση. Ένας απλός τρόπος είναι να κυλήσετε την καμάρα του ποδιού σας πάνω σε μια μπάλα του τένις ή έναν παγωμένο κύλινδρο (π.χ. ένα κατεψυγμένο μπουκάλι νερό) για μερικά λεπτά. Αυτό συνδυάζει το μασάζ με την κρυοθεραπεία και συχνά προσφέρει ανακούφιση από τον πόνο.
Επιλέξτε σωστά παπούτσια καθημερινά: Φορέστε παπούτσια με μαλακή σόλα και καλή στήριξη ακόμα και σε σύντομες μετακινήσεις. Αποφύγετε εντελώς τα επίπεδα πέδιλα ή τα ανυπόδητα (όπως σαγιονάρες χωρίς πάτο) μέχρι να αναρρώσετε. Αν πρέπει να φορέσετε πιο επίσημα παπούτσια, χρησιμοποιήστε τους ορθωτικούς πάτους σας σε αυτά. Στο σπίτι, προτιμήστε να μη βαδίζετε ξυπόλητοι – φορέστε παντόφλες με αντικραδασμική σόλα ή τα αθλητικά σας.
Προσαρμόστε τη φυσική σας δραστηριότητα: Μην προσπαθείτε να “αγνοήσετε” τον πόνο και να συνεχίσετε κανονικά έντονες δραστηριότητες, διότι αυτό μπορεί να επιδεινώσει τις μικρορήξεις στην απονεύρωση. Αν είστε δρομέας ή αθλητής, μειώστε τα χιλιόμετρα ή την ένταση της άσκησης προσωρινά. Ενσωματώστε ημέρες ξεκούρασης ή εναλλακτικής άσκησης χαμηλής καταπόνησης (κολύμπι, ποδήλατο, γιόγκα) ώστε να μην επιβαρύνετε τις φτέρνες σας όσο επουλώνονται. Όταν ο πόνος είναι οξύς, δώστε στον εαυτό σας άδεια από τα έντονα δραστήρια χόμπι μέχρι να δείτε σημαντική βελτίωση.
Συνεχίστε τις ασκήσεις ακόμα και χωρίς πόνο: Αφού υποχωρήσουν τα συμπτώματα, είναι δελεαστικό να σταματήσετε τις διατάσεις και τις ενδυναμωτικές ασκήσεις. Όμως, για να προλάβετε υποτροπή, συνεχίστε να κάνετε τακτικά τις ασκήσεις που μάθατε (έστω λίγες φορές την εβδομάδα). Η συνέχιση της φυσικοθεραπείας ή των ασκήσεων στο σπίτι θα διατηρήσει την ευλυγισία της απονεύρωσης και θα μειώσει την πιθανότητα να ξαναερεθιστεί εύκολα.
Επικοινωνήστε με ειδικό αν χρειαστεί: Αν ο πόνος παραμένει παρά την τήρηση των παραπάνω μέτρων για μερικές εβδομάδες, μην διστάσετε να συμβουλευτείτε τον θεράποντα ιατρό ή έναν ορθοπεδικό. Ίσως χρειαστεί πιο εντατική θεραπεία ή κάποια πρόσθετη παρέμβαση (π.χ. ένεση). Μην αφήνετε τον πόνο να χρονίσει χωρίς ιατρική αξιολόγηση, καθώς η έγκαιρη αντιμετώπιση θα σας βοηθήσει να ανακάμψετε γρηγορότερα και να αποφύγετε πιο επεμβατικές λύσεις.

Τηρώντας αυτές τις συμβουλές, η καθημερινή ζωή με πελματιαία απονευρωσίτιδα θα γίνει πιο διαχειρίσιμη. Θυμηθείτε ότι κάθε οργανισμός επουλώνεται με διαφορετικό ρυθμό – ακούστε το σώμα σας και δώστε του χρόνο. Η συνέπεια στις θεραπείες στο σπίτι, σε συνδυασμό με την επαγγελματική καθοδήγηση από γιατρό ή φυσικοθεραπευτή, θα σας επαναφέρει σταδιακά στις δραστηριότητες που αγαπάτε χωρίς πόνο στη φτέρνα. Μετά την ανάρρωση, συνεχίστε να φροντίζετε τα πόδια σας ώστε να παραμείνουν υγιή και δυνατά.

Συμπερασματικά, η πελματιαία απονευρωσίτιδα είναι μεν μια επώδυνη αλλά αντιμετωπίσιμη πάθηση. Με σωστή ενημέρωση, έγκαιρη διάγνωση και συνδυασμό συντηρητικών θεραπειών, οι περισσότεροι ασθενείς θα δουν σημαντική βελτίωση μέσα σε λίγους μήνες. Η συμμόρφωση στις ασκήσεις, η χρήση κατάλληλων υποδημάτων και η προσοχή στην καταπόνηση των ποδιών είναι το κλειδί τόσο για τη θεραπεία όσο και για την πρόληψη. Εάν υποφέρετε από πόνο στη φτέρνα, μην απογοητεύεστε – με υπομονή και επιμονή στην αντιμετώπιση (ξεκούραση, φυσικοθεραπεία, ορθοπεδική καθοδήγηση), θα μπορέσετε να επιστρέψετε στις δραστηριότητές σας απαλλαγμένοι από τον πόνο